تحليل روند تغيير خدمت تنظيمي ترسيب ‌كربن شهر تهران، متأثر از فرايندهاي فضايي موزاييك سيماي سرزمين

An Analysis of the Trend of Changes in the Regulatory Services Related to Carbon Sequestration in Tehran City affected by the Spatial Processes of Landscape Mosaic

مطالعة حاضر، با هدف تبيين راهبرد بوم‌شناختي‌ـ جامعه‌شناختي شبكة كاربري/ پوشش اراضي شهر تهران، سعي در شناخت فرايندهاي فضايي تغيير الگوي موزاييك سيماي سرزمين و چگونگي تأثير آن بر عملكرد ترسيب ‌كربن طي سه دهه بين 1990 ـ 2020 دارد. در اين مطالعه، نقش سنجه‌هاي سيماي سرزمين در شناسايي تغييرات الگوي فضايي موزاييك سيماي سرزمين و تلفيق آن با داده‌هاي حاصل از مدل‌سازي خدمات اكوسيستمي اهميت مي‌يابد. در اين زمينه، پس از بررسي روند تغييرات ساختاري‌ـ عملكردي موزاييك سيماي سرزمين با استفاده از مدل الگوريتم درخت تصميم‌گيري و مدل InVEST به تحليل پيچيدگي ارتباط بين الگوي فضايي سيماي سرزمين و كميت خدمت تنظيمي ترسيب ‌كربن در دو سطح كلاس و سيماي سرزمين با استفاده از سنجه‌ها و داده‌هاي حاصل از مدل InVEST پرداخته شد. يافته‌ها نشان مي‌دهند ميزان خدمت تنظيمي ترسيب ‌كربن در همة دوره‌ها متأثر از فرايند فضايي «تجمع» در لكه‌هاي ساخت‌وساز روند كاهشي داشته است. همچنين در بازة زماني 1990 ـ 2000 بيشترين ميزان از دست رفتن ذخيرة كربن، به مقدار 291656 تن (9/58%)، به واسطة تأثير فرايندهاي فضايي «حذف» در اراضي سبز و «قطعه‌قطعه‌شدگي» در اراضي باير رخ داده است. در فاصلة 2000 ـ 2010 و 2010 ـ 2020 نيز كاهش مقدار ذخيرة كربن برابر با ميزان 182209 (6/62%) و 159688 (6/22%) تن بوده است. در اين زمينه، تأثير تغيير شاخص تعداد لكه در اراضي سبز و باير براي همة دوره‌ها با افزايش ريزدانگي همراه بوده است كه بيانگر وجود رابطه‌اي معكوس با ميزان ترسيب ‌كربن است. از سوي ديگر، كاهش ساير سنجه‌ها در خصوص اراضي سبز و باير از وجود رابطه‌اي مستقيم با از دست رفتن ميزان ترسيب ‌كربن در بازة زماني يادشده نشان دارد. در سطح سيماي سرزمين نيز كاهش ناهمگني و ساده‌سازي الگوي فضايي موزاييك سيماي سرزمين منجر به كاهش ميزان ترسيب ‌كربن شده است. از اين منظر، لازم است شناخت فرايندهاي فضايي مؤثر بر الگوي ساخت سيماي سرزمين در اولويت تكميل فرايند ارزيابي تأثيرات توسعة شهري بر جريان خدمات تنظيمي ترسيب‌ كربن قرار گيرد.

In order to explain the ecological-sociological strategy of Tehran land use network/ land cover, the present study was tried to identify the spatial process of the change in the landscape mosaic pattern and its effect on carbon sequestration over the course of 3 decades from 1990 to 2020. In this study, the role of landscape measures in the identification of landscape mosaic spatial pattern changes and its combination with data obtained from ecosystem service modeling was shown. To this end, after examining the process of structural-functional changes in landscape mosaic using decision tree algorithm and InVEST model, the complexity of the relationship between landscape spatial pattern and the quantity of carbon sequestration regulatory services at the two levels of class and landscape was addressed using the measures and data obtained from InVEST model. The findings indicated that the volume of carbon sequestration regulatory services in all periods had reduced due to the effects of the spatial process of “accumulation” in construction strains. Moreover, in the 1990-2020 period, the highest rate of carbon storage loss (291656 tones, 9.58%) occurred due to the effects of the spatial processes of “deletion” in green lands and “fragmentation” in barren lands. In the 2000-2010 and 2010-2020 periods, the volume of carbon storage reduction were 182209 (6.62%) and 159688 (6.22%) tones, respectively. Pertaining to this discussion was the finding that the effect of the change in the index of strain numbers in green and barren lands for all periods was accompanied by increased fineness, which indicates its reverse relationship with carbon sequestration rate. On the other hand, the reduction of other measures in green and barren lands reveals the existence of a direct relationship with the loss of a volume of carbon sequestration in the foregoing period. At the landscape level, the reduction of heterogeneity and simplification of the landscape mosaic spatial pattern led to the reduction of carbon sequestration. From this perspective, it is necessary to prioritize the identification of the spatial processes effective on the landscape structure model in the completion of the processes of the evaluation of the urban development effects on the carbon sequestration service current.