حريم شهر؛ حفاظت يا توسعه (بررسي و تحليل پنج دهه برنامه ريزي براي حريم پايتخت)

Urban Fringe; Protection or Development (Investigation and Analysis of Five Decades of Planning For Urban Fringe)

موضوع مديريت و برنامه ريزي براي حريم شهرها در كشورهاي مختلف به دليل آنكه در دوره هاي زماني وابسته به تحولات سياسي، اقتصادي و نهادي است، همواره رويكردهاي متفاوتي را تجربه مي كنند. نگرش هايي كه به صورت كلي در قالب حفاظت و يا توسعه حريم و نواحي پيراموني خود را نشان مي دهد. به همين دليل در ميان كشورهاي مختلف تعريف يكسان و رسمي از حريم شهر وجود ندارد. شهر تهران در طي پنج دهه گذشته در برنامه ها و طرح هاي تهيه شده براي حريم آن، سياست هاي متفاوتي را تجربه كرده است كه در تهيه و اجرا متفاوت بودند. در مطالعه حاضر به بررسي و تحليل پنج دهه برنامه ريزي براي حريم پايتخت پرداخته شده است و در آن سعي شده برنامه هاي مذكور از دو بعد سياست و كيفيت مورد بررسي و تحليل قرار گيرند. روش مطالعه حاضر براساس هدف و ماهيت از نوع كاربردي و براساس روش استفاده، تحليل محتوا و از نوع رهيافت تفسيري غير سرزده است. ابزار گردآوري اطلاعات نيز مطالعات كتابخانه اي و استفاده از روش اسنادي و به كارگيري منابع و متون مختلف بوده كه با بررسي و تحليل آن ها مبادرت به تدوين مقولات و زير مقولات تحقيق شده است. يافته هاي مطالعه براي تحليل سياست ها پنج دسته مقوله (مديريت، برنامه ريزي، ساماندهي، حفاظت، توسعه) و براي تحليل كيفيت هفت دسته مقوله (ارائه برنامه، اثر واقعيت، مشاركت مردمي، ظرفيت زيرساخت، وضعيت زمين، نحوه اجرا و سازگاري) را شناسايي كرده است. نتايج حاصله از تحليل برنامه ها نشان مي دهد در برنامه هاي تهيه شده رهيافت و سياست اصلي عمدتا مبتني بر حفاظت از حريم است كه براي دستيابي به آن بايد صداقت (ناشي از نحوه اجرا) و مشروعيت (ناشي از كمبود مشاركت عمومي) برنامه ها بهبود پيدا كند.

The issue of management and planning for urban fringe in different countries always experience different approaches, attitudes that are generally in the form of protection or development of urban fringe and surroundings areas, because it depends on political, economic and institutional developments over time. For this reason, there is no uniform and formal definition of urban fringe among different countries. Over the past five decades, city of Tehran has adopted different policies in the plans and provided projects which were different in the preparation and implementation. In the present study, five decades of planning for the Urban Fringe of Tehran are investigated and analyzed, and these programs have been studied and analyzed from two dimensions of policy and quality. The paper is applied and is based on a non-intrusive interpretive approach. The information gathering tools are library studies and use of various sources and texts. The study's findings for policy analysis identified five categories (management, planning, organization, conservation, development) and for analyzing the quality of the seven categories (program presentation, effect of reality, popular participation, infrastructure capacity, land status, implementation and adaptability). The results of the analysis of the programs show that in the developed programs the main approach and policy is based on the protection of Urban Fringe, which in order to achieve it should improve the integrity (due to the way of implementation) and legitimacy (due to lack of public participation) of the programs.