ارزيابي كيفيت آلودگي چشمه‌ كارستي مبتني بر سيماي بهره‌برداري و عوارض طبيعي: مطالعه موردي در محدوده مطالعاتي عجب‌شير

Studying the Quality of Pollution of the Karst Spring based on Exploitation and Natural Features in Ajabshir Study Area

چشمه‌ها به‌عنوان يكي از منابع آب زيرزميني و تأمين‌كننده حجم بالايي از آبدهي پايه رودخانه‌ها كم­تر مورد آناليز و بررسي قرارگرفته‌اند. سرچشمه اين منابع با توجه به عبور از ارتفاعات و صاف­سازي طبيعي، داراي كيفيت مناسبي بوده و تنها برخي سازندها و يا فعاليت‌هاي انساني سبب تغيير در كيفيت اين منابع مي‌شود. اين پژوهش به ارزيابي كيفي چشمه‌هاي محدوده مطالعاتي عجب‌شير در شرق درياچه اروميه در سال 1397 پرداخت. با توجه به نوع سازندهاي زمين‌شناسي، آبدهي و موقعيت چشمه‌هاي منطقه، 13 چشمه جهت آناليز كيفي و ارزيابي تغييرات كيفي مورد تحليل قرار گرفت. بررسي‌هاي انجام‌گرفته نشان داد كه 100% چشمه‌ها از نظر كيفيت شرب بسيار مناسب بوده و شاخص كيفي GQI نيز مابين 95/32-33/23 بوده و در وضعيت خوب تا عالي براي اين منابع بود. از نظر بهره‌برداري در بخش كشاورزي تنها موضوع بالا بودن ميزان هدايت الكتريكي (µs/Cm6490 -157) در برخي چشمه‌ها وجود داشته و قليايت كليه چشمه‌ها بر اساس طبقه­بندي ويلكوكس در كلاس S1 بود. وضعيت كيفي از ديدگاه صنعت نيز حاكي از دامنه كم تغييرات بوده و 77% چشمه‌هاي منطقه خاصيت خورندگي داشتند. ارزيابي منشأ آب در اين محدوده نيز حاكي از بالا بودن نسبت سديم به كلر و تفاوت در منشأ كلسيم و سديم بود، طوري‌كه بخش‌هاي ابتدايي محدوده مطالعاتي و شرق محدوده داراي منشأ منيزيمي و مابقي داراي منشأ كلسيم بودند. در نهايت بررسي سازندهاي زمين‌شناسي حاكي از تأثير كم آن‌ها بر كيفيت بوده و غلظت بالاي نيترات در بخش منتهي به دشت و آبخوان به‌علت فعاليت‌هاي انساني و نشت فاضلاب مشهود و به­ميزان mg/l 27 مي­رسيد.

Springs as one of the groundwater sources and suppliers of high volume of river basin discharge have been less analyzed and studied. The origin of these resources, due to the passage of natural heights and filtration, has a good quality and only some formations or human activities cause a change in the quality of these resources. This study evaluated the quality of springs in Ajabshir study area in the east of Urmia Lake in 2018. According to the type of geological formations, discharge and location of springs in the region, 13 springs were analyzed for qualitative analysis and evaluation of qualitative changes. Studies have shown that 100% these springs are very good quality in terms of drinking, and the GQI quality index is 33.23-95.32, indicating good to excellent condition for these resources. In terms of exploitation in the agricultural sector, the only issue was the high level of electrical conductivity (157-6490 µs/Cm) in some springs, and the alkalinity of all springs was in class S1 in Wilcox diagram. The quality situation from the industry point of view also indicated a low range of changes, and 77% of the springs in the region were corrosive. Evaluation of water source in this area showed a high ratio of sodium to chlorine and differences in calcium and sodium origin, so that the initial sections of the study area and the east of the area had magnesium source and the rest had calcium source. Finally, the study of geological formations showed their low impact on quality and the high concentration of nitrate in the part leading to the plain and aquifer due to human activities and sewage leakage was evident and reached 27 mg/l.