مدل‌سازي پراكنش مكاني رويشگاه گونه دارويي قره‌قات (.Vaccinium arctostaphylos L) با روش رگرسيون لجستيك در مراتع شهرستان نمين- اردبيل

Habitat assessment for Vaccinium arctostaphylos L. by logistic regression method in the rangelands of Namin-Ardabil.

ارزيابي روش‌هاي مختلف مدل‌سازي جهت تعيين رويشگاه بالقوه گياهان و برنامه‌ريزي‌هاي متناسب براي اعمال سياست‌هاي حفاظتي و احيايي ضروري است. در اين مطالعه به منظور مدل‌سازي پراكنش رويشگاه گونه نادر قره‌قات، نمونه‌برداري از مناطق حضور و عدم‌حضور آن در 8 رويشگاه با روش تصادفي-سيستماتيك در فصل رويش انجام شد. هم‌چنين، اطلاعات طول و عرض جغرافيايي و عوامل فيزيوگرافي گونه مورد نظر در هر رويشگاه با استفاده از دستگاه GPS با تعداد 40 مشاهده ثبت شد و نمونه‌هاي خاك از عمق 30-0 سانتي‌متري (عمق فعال ريشه‌دواني) جمع‌آوري شدند. سپس برخي از خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك از قبيل pH، قابليت هدايت الكتريكي، بافت خاك، آهك، پتاسيم محلول، منيزيم، سديم محلول، ماده آلي ذره‌اي، فسفر قابل‌جذب، بي‌كربنات محلول و درصد رس، سيلت و شن در آزمايشگاه اندازه‌گيري شدند. در گام بعد براي تعيين ارتباط بين عوامل محيطي و پراكنش گونه قره‌قات از رگرسيون لجستيك استفاده شد. نقشه عوامل محيطي مؤثر بر پراكنش گونه مورد نظر با استفاده از روش آمار مكاني IDW به منظور ارزيابي روش‌هاي درون‌يابي تهيه شد. براي ارزيابي ميزان تطابق نقشه پيش‌بيني با نقشه واقعي از شاخص كاپا استفاده شد. نتايج حاصل از روش رگرسيون لجستيك نشان داد كه مهم‌ترين عوامل موثر بر پراكنش قره‌قات در منطقه، شيب دامنه، جهت جغرافيايي تبديل‌شده، فسفر و سيلت مي‌باشد. به‌طوري‌كه حضور گونه با شيب، فسفر و درصد سيلت رابطه مستقيم دارد و در جهت جغرافيايي غرب و جنوب غرب افزايش مي‌يابد. هم‌چنين نتايج رگرسيون لجستيك به‌صورت هم‌پوشاني مناطق حضور گونه با شيب و جهت نشان داد كه اين گونه در شيب زياد و جهت غرب و جنوب غرب پراكنش دارد. هم‌چنين، ميزان تطابق نقشه پيش‌بيني با نقشه واقعي رويشگاه، در سطح خوب (0/65:Kappa index) ارزيابي شد. به‌طور كلي نتايج نشان داد كه روش رگرسيون لجستيك قادر است براي رويشگاه منحصر به فرد گونه قره‌قات، مدل پيش‌بيني خوبي را فراهم آورد. نتايج اين مطالعه مي‌تواند در جهت شناسايي و ارزيابي رويشگاه‌هاي مستعد اين گونه و امكان حفاظت، تكثير و پرورش آن به‌عنوان يك گياه دارويي نادر و بومي مورد استفاده قرار گيرد.

To assess the potential habitat of plants and appropriate planning for conservation and restoration policies the best fitted method should be used. In order to model the habitat distribution of the rare species of Vaccinium arctostaphyllus L., within the eight habitats of the plant, two place, with and without the species, were selected. Random-systematic method in the growing season was used. Data on different factors such as latitude and longitude, physiography of each habitat were recorded using GPS at 40 point. Soil samples were collected from a depth of 0-30 cm (active rooting depth). Then some physical and chemical properties of soil such as pH, electrical conductivity, soil texture, lime, soluble potassium, magnesium, soluble sodium, particulate organic matter, absorbable phosphorus, soluble bicarbonate and percentage of clay, silt and sand were measured in the laboratory. In the next step, logistic regression was used to determine the relationship between environmental factors and the distribution of V. arctostaphyllus L. Map of environmental factors affecting the distribution of the species was prepared using IDW spatial statistics to evaluate the interpolation methods. The Kappa index was used to assess the matching of forecasted map and the ground truth. The results of logistic regression showed that the most important factors affecting the distribution of V. arctostaphyllus L. were slope, geographical direction, phosphorus and silt. Presence of the species negatively is related to the geographical direction. Overlapping of the areas showed that these species are distributed in high slope and west and southwest direction. Also, the compliance of the forecast map with the actual habitat map was assessed at a good level (Kappa index: 0.65). In general, the results showed that the logistic regression method is able to give a good prediction for the habitat of the V. arctostaphyllus L. species. The results of this study could be used to identify and evaluate the susceptible habitats of this species and the possibility of conservation, reproduction and breeding as a rare and native medicinal plant.