مقايسه تطبيقي نظريه عصبيت ابن خلدون، كاريزماي وبر و نخبگان پارتو در ظهور و سقوط سلسله قاجار

فاقد عنوان

تاريخ، دانش واكاوي پيشامدهاي گذشته سپري شده است. برمبناي اين علم، حوادث تاريخي در يك سلسله زماني و مكاني مورد بحث و تدقيق قرار مي گيرند. هدف اين پژوهش، مقايسه ي تطبيقي نظريه هاي عصبيت ابن خلدون، كاريزماي وبر و نخبگان پارتو در ظهور و سقوط سلسله قاجار مي باشد تا خلاهاي تحقيقاتي در رابطه با اين موضوع به نوعي انجام گيرند. روش پژوهش مقايسه تطبيقي-تاريخي است. همچنين در اين روش از اسناد نيز استفاده خواهد شد. يافته هاي پژوهش بر اين قراراند كه ابن خلدون در مقدمه خويش مفهوم عصبيت را در تبيين چوني و چرايي تطور دوراني تاريخ، ظهور و سقوط سلسله ها بكار بسته و تعميم داده است. عصبيت در نظر ابن خلدون يكپارچگي وهمبستگي اجتماعي ميان گروه، قبيله، قوم و ملت است. ماكس وبر نيز منابع سه گانه مشروعيت و اقتدار سياسي را در جنبش هاي اجتماعي بر سه وجه (سنت، عقلانيت و كاريزما) دانسته است. كاريزما در اصطلاح به ويژگي و خصوصيت كسي اطلاق مي شود كه في نفسه و بشخصه و يا در نظر ديگران، داراي قدرت رهبري فوق العاده است. همچنين در نظريه جابجايي نخبگان پارتو، در بين افراد يك گروه، شايسته ترين افراد آن گروه را نخبگان (Elite) مي نامند. نتايج پژوهش بر اين قرارند كه در پي افول تدريجي سلسله صفوي و حمله افغان ها، عصبيت، كاريزمايي، نخبگي و معالا مشروعيت فرمانروايان و حاكمان صفويه زير سوال رفت و نادرشاه نيز پس از مدتي فرمانروايي و حكومت جاي خويش را به كريم خان زند داد؛ ولي با مرگ كريم خان و در دوران حكومت لطفعلي خان زند، سران اهل قاجار و بخصوص آغا محمد خان قاجار با نيروي عصبيت، كاريزمايي و نخبگي كه در ميان اهل خويش داشت، در 1117 خورشيدي توانست آنها را مقهور و سبب ظهور سلسله قاجار گرديد. ولي باز طي سنت محتوم تطور دوراني تاريخ، مرگ زود هنگام وي، سبب شد كه وارثان او ناتوان از بسط و گسترش سيطره خويش در كنار عوامل خارجي جهاني موثر همچون جنگ هاي ايران و روس، جنگ جهاني اول، دخالت انگليس، در كنار عوامل داخلي و معالا با كاهش نيروي عصبيت، كاريزما و نخبگي در عقبه حاكمان قاجار، زمينه را براي بركناري احمدشاه و سقوط سلسله قاجار و برآمدن رضا خان و ظهور سلسله پهلوي در 1304 خورشيدي فراهم آورند.

not abstract