خوانش نشانه‌شناسي قصيده «ريتا أحبيني» محمود درويش بر اساس الگوي «مايكل ريفاتر

الگوي نشانه‌شناسي ريفاتر از جمله اولين الگوهاي نشانه‌شناسي است كه به شكل ويژه به بررسي گونۀ ادبي شعر پرداخته است. در اين روش، توانش ادبي خواننده و عكس‌العمل او نسبت به شعر بسيار مهم است و خوانش شعر در دو سطح اكتشافي و پس‌كنشانه انجام مي‌گيرد. در سطح اول، معنا و روساخت متن بررسي مي‌شود و در سطح دوم، با توجه به عناصر غيردستوري، ژرف‌ساخت متن و دلالت‌هاي زباني، واكاوي مي‌شوند. مقاومت و عشق، دو مضمون اصلي شعر محمود درويش است و او در اين مضمون‌هاي شعري با استفاده از عناصر غيردستوري، دلالت‌هاي زباني را پديد مي‌آورد و مدلول و پيام اصلي خود را در وراي سطح ظاهري واژگان پنهان مي‌سازد و آگاهانه ادراك مفهوم شعر را براي مخاطب به تأخير مي‌اندازد. پژوهش حاضر مي‌كوشد با شيوۀ توصيفيتحليلي و با تكيه‌بر مباني نظريۀ نشانه‌شناسي شعر مايكل ريفاتر، به كشف انباشت‌ها و منظومه‌هاي توصيفي قصيدۀ «ريتا أحبيني» بپردازد و با دريافت تداعي واژگان، ماتريس(قالب) ساختاري قصيده را براي خواننده بازگو كند. تبيين الگوي نشانه شناسي مايكل ريفاتر و تبيين بن مايه هاي ادبيات مقاومت در شعر محمود درويش و زواياي پنهان آن با به‌كارگيري الگوي نشانه شناسي، از اهداف اين پژوهش است. ازجمله نتايج برآمده از خوانش پس‌كنشانه قصيده مذكور، بيانگر وجود دلالت‌هاي متعددي از واژه «ريتا» در نزد محمود درويش است كه با مفهوم وطن در نزد وي درآميخته و در نهايت به رمز فلسطين بدل گشته است و اين‌گونه، مضموني رمانتيك را در خدمت مفهوم مقاومت قرار داده است. تداعي‌هاي واژگاني اين شعر در ماتريس ساختاري آن با ظرافت هر چه بيشتر، بازتاب يافته‌اند و تصويري از وضعيت فلسطين و دورنماي مقاومت را به نمايش گذاشته‌اند.