رويكرد علم سنجي به مطالعات تاب آوري بلايا در ايران

امروزه، مفهوم تاب آوري به يكي از انديشه‌هاي محوري در مديريت بلايا تبديل شده است و به طور گسترده‌اي در حوزه‌هاي دانشگاهي و سياست گذاران مورد توجه قرار گرفته است. مفهوم تاب آوري بلايا طي يك دهه گذشته وارد ادبيات علمي ايران شده است. رشته‌هاي مختلف در زمينه‌هاي شهري، روستايي و منطقه‌اي و همچنين در رابطه با مخاطرات مختلف آن را مفهوم‌پردازي و ارزيابي كرده‌اند. با وجود طيف گسترده اي از مقالات منتشرشده مرتبط با تاب‌آوري بلايا تاكنون ساختار كلي چشم انداز فكري آن ناشناخته باقي مانده است. هدف كلي اين پژوهش، ارائه ارزيابي از توليدات علمي و ساختار فكري تاب آوري بلايا در ايران مي‌باشد. در اين پژوهش مقالات منتشر شده در حوزه تاب آوري بلايا با استفاده از روش‌هاي علم سنجي مورد ارزيابي قرار گرفت. يافته‌هاي اين پژوهش ماهيت چند بعدي و چند رشته‌اي مطالعات تاب آوري بلايا را نشان مي دهد. همچنين نتايج بيانگر آن است كه نويسندگان با تعداد مقالات منتشرشده بيشتر، لزوماً تأثير قابل توجهي در تحقيقات تاب آوري بلايا ندارند بلكه نويسندگان با مقالات منتشر شده كمتر ممكن است تأثيرات بيشتري در تحقيقات تاب آوري داشته باشند كه اين به شبكه ارتباطات آنها در توليدات علمي بستگي دارد. همچنين باتوجه به تحليل زماني كليدواژه‌هاي مقالات، فرايند تكاملي آن نشان مي‌دهد كه بررسي تاب‌آوري بلايا از موضوعاتي مانند ارزيابي تاب‌آوري و مفاهيم كلي به سوي تاب آوري اجتماعي، سرمايه اجتماعي و مديريت بلايا حركت كرده است. بنابراين طي اين يك دهه، موضوعات پژوهشي تاب‌آوري بلايا به تدريج تغيير كرده است. از شكاف‌هاي تحقيقاتي در زمينه تاب آوري بلايا در ايران مي‌توان به موضوعات ناديده گرفتن بٌعد ذهني تاب آوري، تمركز بيش از اندازه بر روي روش‌هاي كمي گرايانه، فقدان شواهد كافي از ميزان تاب آوري گروه‌هاي سني به خصوص سالخوردگان و كودكان در برابر بلايا، نابرابري جنسيتي و همچنين مناطق كمتر توسعه يافته، اشاره كرد. نتايج اين پژوهش مي‌تواند به تقويت تحقيقات آينده در زمينه تاب آوري بلايا و جهت گيري آن كمك كند.