مكتب افلاطوني ميانه؛ معرفي و تحليل آموزه‌هاي ديني و فلسفي

مكتب افلاطوني ميانه (Middle platonism) از مهمترين مكاتب فلسفي ـ ديني در سدۀ اول پيشامسيحي است كه با داعيۀ احياي مكتب افلاطوني اصيل، شالوده‌يي از بنياديترين آموزه‌هاي معرفتي و فلسفي آن روزگار را در نظام فلسفي خود دارد؛ آموزه‌هايي چون ذات باري واحد، خداي خالق، هبوط روح، معرفت عقلاني و نجات و رستگاري. با تأمل در آثار افلاطونيان ميانه ميتوان دريافت كه مباني فلسفي اين مكتب بيش از هر چيز بر تفسير مجدد برخي آموزه‌هاي ديني ـ فلسفي مكاتب افلاطوني، رواقي، فيثاغورثي و گنوسي بنا شده است؛ چنانكه در آثار همه‌ فيلسوفان اين مكاتب، ردّپايي پررنگ از دغدغۀ تبيين مسئله‌ يگانگي و تعالي ذات باري‌تعالي، چگونگي خلق جهان و تبيين وجود شر در آن، ملاحظه ميشود. بهمين دليل مباني فلسفۀ افلاطوني مياني اساساً ديني است و موضوعاتي چون دوگانگي ذات الوهيت در دو مفهوم، خداي باري و فرازمند و صانع يا خالق جهان، دوگانگي خاستگاه روحاني و مادي انسان و هبوط روح، كيهان‌شناسي و ساختار مادي جهان و فرجام كار آن، فرجام‌شناسي با محوريت آموزۀ نجات و رستگاري انسان از طريق معرفت عقلاني، و در نهايت، مبحث اخلاقيات و تعريف چارچوبهاي عملي آن براي رسيدن به كمال عقلاني كه لازمۀ رستگاري است، شاكلۀ اصلي نظام و انديشۀ فلسفي مكتب افلاطوني ميانه را تشكيل داده است. نوشتار حاضر ميكوشد ضمن تبيين و تشريح آموزه‌هاي فلسفي افلاطوني ميانه، با جُستاري تطبيقي، به تحليل مباني و چگونگي شكلگيري آنها در مقام يك مكتب فلسفي ـ ديني بپردازد.