تحليل پوياي الگوي تجارت ايران در چارچوب توافقات منطقه‌اي: رهيافت شبكه

Dynamic Analysis of Iran's Trade Pattern in the Framework of Regional Agreements: A Network Approach

در مطالعه‌ي حاضر به تحليل تجارت ايران با استفاده از رهيافت شبكه پيچيده و نقش سه موافقتنامه تجاري اكو، D8 و سازمان كنفرانس اسلامي درشبكه تجارت جهاني پرداخته شده است. بدين منظور، ابتدا با استفاده از داده‌هاي 150 كشور طي سال‌هاي 2019-2010 و به كارگيري رهيافت شبكه‌هاي پيچيده و استفاده از الگوريتم كشف اجتماع لوين، اجتماعات تجاري شناسايي و با استفاده از شاخص‌هاي مركزيت، خوشگي و تراكم، جايگاه و موقعيت تجاري كشور ايران در اجتماعات تجاري منتخب بررسي و با شبكه موافقتنامه‌هاي تجاري با استفاده از معيار نظريه اطلاعات مقايسه گرديده است. نتايج نشان مي‌دهد كه كشور ايران طي دوره‌ي مورد بررسي در اجتماع تجاري آسيا-آفريقا قرار دارد. همچنين نتايج شاخص تراكم و خوشگي بيانگر بهبود روابط تجاري چندجانبه بين كشورهاي مورد نظر بوده، ولي شاخص‌هاي مركزيت نشان‌دهنده‌ي تنزل جايگاه كشور ايران در سال 2019 نسبت به سال 2010 در اجتماع تجاري مذكور است. همچنين معيار نظريه اطلاعات نشان‌دهنده‌ي آن است كه موافقتنامه‌هاي تجاري نقش مهمي در تصميم كشورها براي تجارت نداشته و در طي دوره‌ي مذكور اين نقش در شبكه تجارت جهاني در حال تضعيف بوده است. بنابراين نقش قدرت‌هاي فرامنطقه‌اي در بهبود روابط تجاري كشور بسيار مؤثر است.

In present study, Iranian trade network has been analyzed in the world trade network using a complex network approach and the role of trade agreements in ECO, D8 and Organization of Islamic Cooperation. To achieve this purpose, the data of 150 countries during 2010-2019 has been investigated through complex network approach and Louvain Community Detection Algorithm. This lead to recognize trade communities and situation of Iran among some selected business communities using indices of centrality, clustering and density. In order to study the role of regional trade agreements, business communities were compared with the network of trade agreements through the use of Information theory criterion. The results showed that Iran has been in Asia-Africa trade community during the years. The findings related to density and clustering index demonstrated the improvement in multilateral trade relations between the countries. However, the centrality indices indicated the decline in Iran's position in 2019 compared to 2010 in the mentioned trade community. The criterion of Information Theory revealed that trade agreements have not played important role in countries’ decisions related to trade so that this role has been decreased within this period in the global trade network. Consequently, the importance of transregional countries in domestic trade is very vital.