بورس، آرزوهاي محاق؛ يك پژوهش كيفي انتقادي

اقتصاد در زندگي روزمره انسان ايراني نقش پررنگي دارد و پيامدهاي نوسانات اقتصادي زندگي وي را سخت و تا حد زيادي غيرقابل پيش‌بيني كرده است. در سال‌هاي اخير به‌واسطه مسائل اقتصادي/سياسي پيش‌آمده در سطح ملي و بين‌المللي، تورم و افت ارزش پول ملي، به بحث‌هاي هميشگي گعده‌هاي خانوادگي، و دوستي و حتي دانشگاهي و ... تبديل شده است. دراين‌ميان، انسان ايراني كه زندگي او سال‌هاست با نوسان/تورم اقتصادي گره خورده است، به‌طور مداوم به‌دنبال نوسان‌گيري از نوسانات بازار بوده است. بازار بورس اوراق بهادار تهران، در طي دو سال گذشته، به‌نوعي اين نقش را براي شهروندان داشته است؛ به‌ويژه اينكه همراه با سياست‌هاي تشويقي و تبليغي دولتي براي عضويت و فعاليت در آن پررنگ بوده است و در بين مردم هم از آن به‌عنوان الگوي براي كسب سود ساده ياد مي‌شد. درنتيجه، پژوهش حاضر درصدد بررسي اين وضعيت و پيامدهاي آن با استفاده از روش مردم‌نگاري انتقادي بوده است. پژوهش با مشاركت فعالانه محققان در فعاليت‌هاي بورسي شروع شد و در ادامه با بيست نفر از مردم عادي، كارمندان كارگزاري، سبدگردانان و متخصصين مالي مصاحبه عميق صورت گرفت. يافته‌هاي پژوهش بر اساس كدگذاري‌هاي صورت‌گرفته شامل اقتصاد، زيربناي زندگي، جنگ براي زندگي، اقتصاد در بحران، بورس، پاسخي فردي به مسئله‌اي اجتماعي، دستكاري دولت در بورس، ناكارآمدي پاسخ‌هاي فردي به مسائل اجتماعي، خودخوار انگاري، سركوب‌شدگي اقتصادي و آرزوهاي محاق شدند. نتايج نشان‌دهنده سرخوردگي جمعي و تبعات منفي حباب مشاركت توده‌اي از يك سو و حباب قيمتي بازار سهام از سوي ديگر را نشان دادند. درنهايت اين يافته‌ها در سطح روابط سيستمي، با استفاده از نظريات اجتماعي مورد بحث قرار گرفتند.