كليدواژه :
نقيب‌الممالك , ملك‌جمشيد , طلسم آصف و حمام بلور , ادبيات عامه
چكيده فارسي :
داستان «ملك جمشيد، طلسم آصف و حمام بلور» يكي از داستان‌هاي عاميانة فارسي و رايج در عصر قاجار و كتابي از آخرين بازماندگان سنت افسانه‌سرايي ايراني اثر نقيب‌الممالك است. ازجمله نوادر قصه‌هاي عامه است كه مؤلف دارد. نويسندة اين كتاب، همان پردازندة «اميرارسلان» معروف است كه به دليل شهرت «اميرارسلان»، داستان «ملك جمشيد» كمتر شناخته شده است. هدف اين مقاله آشنايي اهل ادب با اين داستان كمتر شناخته شده و بررسي ابعاد ادبي و اجتماعي و متن‌شناسي اثر است؛ بنابراين كوشش مي‌شود به روش توصيفي-تحليلي ضمن معرفي قصه و پردازندۀ داستان، محمدعلي شيرازي معروف به نقيب‌الممالك، و معرفين سخه‌ها و چاپ‌ها و گزارش داستان از سه منظر به قصه‌شناسي اين اثر پرداخته شود: اول جنبه‌هاي زباني و ادبي، دوم جنبه‌هاي داستاني و بن‌مايه‌هاي قصه و سوم جنبه‌هاي اجتماعي. اين پژوهش به روش توصيفي-تحليلي انجام شده است و دستاورد آن به لحاظ زباني و ادبي بيانگر اينست كه نثر كتاب روان، ساده، شيرين و نزديك به زبان محاوره است و واژگان، كنايات و تركيبات عاميانه به فراواني كاربرد دارد. تشبيه ابزار اصلي نويسنده در توصيفات و بيان ادبي و اغلب برآمده از سنت‌هاي ادبي و تكراري‌اند. حوادث اصلي داستان بر محور جنگ، عشق و بازگشت به سرزمين پدري شكل مي‌گيرد. حوادث داستان همگي از بن‌مايه‌هاي رايج افسانه‌هاست. برخي آداب و رسوم مربوط به جنبه‌هاي گوناگون زندگي، حكومت و جنگ را در خلال داستان مي‌توان يافت كه بازتابندۀ آداب و رسوم زمانه است و برخي از پيشه‌هاي مورد اشاره در داستان، امروزه يا وجود ندارند يا تغيير نام داده‌اند.
چكيده لاتين :
One of the popular Persian folk tales in the Qajar era is Malek Jamshid, Asef Spell and Crystal Bath, which is the last remaining Persian mythological tradition by Naqib al-Malak. It is one of the rare folk tales that the author has. The author of this book and Amir Arsalan are the same, but Malek Jamshid has been less known due to Amir Arsalan's fame. The difference between these two books is due to the audiences; Malik Jamshid's audience is general but that of Amir Arsalan is specific. This study aims to familiarize the literary people with this less known story, its literary and social dimensions, and textology of it. Therefore, while introducing the story and its narrator, Mohammad Ali Shirazi, known as Naqib al-Mamalik, and introducing the manuscripts editions and making a report of the story, we try to deal with this work from three perspectives: first, linguistic and literary aspects; second, the narrative aspects and themes of the story, and third, the social aspects. Examining the literary and social dimensions of the story, in addition to revealing some aspects of life in the Qajar era, manifests the thoughts and ideas of people of that era and their tastes and entertainments. The purpose of this article is, thus, to introduce one of the Iranians’ fictional legacies in an era very close to the constitution and literary developments.
