عرفان و تمدن؛ كاوشي در مشاركت سياسي عرفا و متصوفه با تكيه‌بر نقد قدرت

به‌رغم وجود برخي گزارش‌ها در خصوص دوري نهاد عرفان و تصوف از سياست از يك سو و وجود برخي گزارش ها بر مديحه‌گويي عارفان و صوفيان نسبت به حكومت و قدرت از ديگر سو و تعميم اين دو از سوي برخي به ميراث اصلي اين جريان، به نظرمي رسد كنشگري فعال متصوفه در شئون مختلف اجتماعي و تازيدن آن‌ها به حكومت و نقد قدرت، افق‌هاي جديدي از ميراث تصوف و نقش تمدني آن ها را پيش نهد. اين پژوهش با بهره‌گيري از الگوي تحليل پيام، سعي دارد از خلال گزاره‌هاي تاريخي و ادبي ، نقش‌آفريني صوفيان صافي‌ضمير را در بطن رخدادهاي سياسي موردبررسي و تحليل قراردهد. به نظرمي رسد، عارفان به‌عنوان قشري تأثيرگذار و در برخي مقاطع رهبران معنوي جامعه به لحاظ روش و ابزار، پيام خود را، مستقيم، غيرمستقيم، شفاهي و مكتوب و در قالب هاي ديگر به اركان قدرت رسانده اند چنان‌كه به لحاظ مخاطبان نقد، خلفا، پادشاهان وزرا، امراي محلي، حكومت‌گراني‌اند كه موردنقد عرفا بوده‌اند. به لحاظ محتواي نقد نيز عارفان در قلمروهايي چند ازجمله استبداد، بي‌عدالتي، ظلم و ستم صاحبان قدرت، گماردن افراد نالايق به پست‌هاي حكومتي، زبان به انتقاد گشوده‌اند، واقعيتي كه از دستاوردهاي آن، اثبات حضور اخلاق ، شريعت و عرفان در سياست و نقش آفريني عرفا در نظام سياسي تمدن اسلامي بوده است.