بررسي كهن‌الگوي زن اغواگر در مثنوي «زهره و منوچهر» ايرج‌ميرزا

A Study of the Archetype of a Seductive Woman in Iraj Mirza's "Zohreh and Manouchehr" Masnavi

كهن‌الگوها صورت‌هايي يكسان و مشترك در ذهن و ضمير ناخودآگاه افراد بشرند كه در هر عصري به شكل باورهاي رايج آن دوره خود را نشان مي‌‌دهند و بازشناسي تحولات و دگرگوني‌هاي آن‌ها مي‌تواند شناخت ما را در مورد جريان‌هاي عميق فرهنگي، اخلاقي و مذهبي در دوره‌هاي تاريخي افزايش دهد. در اين تحقيق كهن‌الگوي زن اغواگر در ادبيات با مثنوي «زهره و منوچهر» ايرج‌ميرزا، تحليل و مقايسه شده است. شاعران بزرگ به كهن‌الگويي زن اغواگر در شعر خويش اشاره كرده‌اند. ايرج‌ميرزا، در مثنوي «زهره و منوچهر»، اين كهن‌الگو را دستمايۀ داستان خود قرار داده، زهره را الهۀ عشق ناميده و شخصيتي ويژه به آن بخشيده است. در اين پژوهش به شيوۀ توصيفي- تحليلي تلاش شده است تا با تعاريفي دقيق و جامع از كهن‌الگو و صور كهن‌الگويي، نمودهاي كهن‌الگويي زهره در مثنوي زهره و منوچهر ايرج ميرزا بررسي گردد. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه اين روايت ايرج ميرزا سرگذشتي شبيه به روايت‌هاي شفاهي عاميانه داشته است؛ عناصر گوناگون از اسطوره‌هاي مستقل ديگر در روايتي جديد گرد هم مي‌آيند و قصه‌اي نو مي‌آفرينند كه گاه ممكن است بنياد وجودي آن با اساس كهن‌الگويي پيشين در تعارض باشد. زهره در اين سروده داراي وجوهي متناقض و دوگانه است؛ اين امر از آنجا سرچشمه مي‌گيرد كه آناهيتا ايزدبانوي عشق، آب، پاكي و بي‌آلايشي، قداست و عصمت است و نقطۀ مقابل عشق پاك و الهي، عشق ناپاك و شهواني است كه در روايت‌هاي سامي و يوناني به زهره، ايشتر و افروديت نسبت داده شده است، حال اين دو ويژگي متناقض به خاطر ماهيت داستاني ايرج ميرزا در يك شخصيت جمع شده‌اند تا روايت او را جلوه‌اي ديگر ببخشند.

Archetypes are the same and common forms in the minds and subconscious of human beings that show themselves in each era in the form of common beliefs of that period, and recognizing their changes and transformations can give us an understanding of deep currents. Increase cultural, moral and religious in historical periods. In this research, the archetype of a seductive woman in literature has been analyzed and compared with Iraj Mirza's Masnavi "Zohreh and Manouchehr". The great poets have referred to the archetype of the seductive woman in their poetry. Iraj Mirza, in his Masnavi "Zohreh and Manouchehr", has used this archetype as the basis of his story and has called Zohreh the goddess of love and has given it a special character. In this research, in a descriptive-analytical way, an attempt has been made to study the archetypal manifestations of the seductive woman in the Masnavi of Zohreh and Manouchehr Iraj Mirza with accurate and comprehensive definitions of the archetype and forms of archetype. The results of the research indicate that Iraj Mirza called the goddess of love Venus in his story and is present in the literature named Venus and Anahita. Venus in this system, on the one hand, is the god of music, love, water, rain, fertility and the manifestation of purity and purity, and on the other hand, it represents a woman who ascends to heaven and to the star as a result of wrongful deception and deception of Harut and Marut. O becomes. Venus is also a character whose description and illustration are reminiscent of dance and merriment, and this is equivalent to its mythical aspect and its archetype in literature, where it is also a manifestation of dance, cheerfulness and love.