بررسي تطبيقي تعارض اصل و ظاهر در فقه اماميه و فقه عامه

A Comparative Survey of the Conflict between Principle and Apparent Condition in Imāmiyah versus ‘Āmmah Fiqh

هدف پژوهش حاضر، بررسي تطبيقي تعارض اصل و ظاهر از ديدگاه فقهاي اماميه و اهل سنّت است. روش پژوهش توصيفي – تحليلي بوده و به دنبال پاسخ به اين سوال است كه در تعارض اصل و ظاهر در مذاهب اسلامي، ظاهر مقدم است يا اصل؟ اين پژوهش تلاش كرده است با توجه به نظريات مختلف فقهاي مذاهب اسلامي در مورد ترجيح هر يك از اصل و ظاهر، به صورت استدلالي به بيان نظريه برتر، در تعارض اصل و ظاهر در فقه اسلامي بپردازد. مسأله اصلي در اين پژوهش رسيدن به اين نكته است كه اگر ظاهر در معناي ظواهر احوال و اوضاع باشد، در تعارض با اصل، به دليل اينكه مصداق ظن مطلق است، توان مبارزه با اصل را ندارد و از ميدان خارج مي‌گردد، مگر اينكه از ناحيه شارع معتبر شناخته شود و لذا ديدگاه برخي از فقهاي شيعه و اهل سنّت مبني بر ترجيح ظاهر، از باب انسداد و حجّيت ظنون باطل مي‌باشد. نتايج حاكي از آن است كه بيشتر فقها بر اين باورند كه اصل، مقدم مي‌شود. ولي عده‌اي از بزرگان مذاهب، بنابر نظريه انسداد، ظاهر(به معناي ظاهر احوال) را مقدم مي‌دارند.

The purpose of the present study is the comparative survey of the conflictic between principle and apparent condition from the view of Imāmiyah versus Sunni jurists. The method of study is descriptive-analytic and it aims to find an answer for this question: In the conflict between principle and apparent condition in Islamic sects, does the first or the latter overrule? Considering different theories from Islamic jurists regarding the priority of either principle or apparent condition, this study has attempted to state the best theory through logical reasoning in this conflict. The main problem in this research is to reach the point that if apparent in apparent condition denotes circumstances and situations, it would not have the potency to overrule the principle because it is the evidence of absolute hunch and so apparent condition is left behind unless that is recognized as valid by religion. Thus, the view of some Shi’ite and Sunni jurists denoting the priority of apparent condition, in terms of expansion and justification of conjecture is nullified. The results indicate that most of Islamic jurists maintain principle overrules apparent condition although some scholars of the religious sects, based on the theory of hindrance, give priority to apparent circumstances.