" صنعت فرهنگ" آدورنو و نسبت آن با موسيقي معاصر ايراني

Adorno's "Culture Industry" Theory and its Relation to Contemporary Iranian Music

ريشه‌ تفكرات آدورنو را مي‌توان در اعتقاد وي به نابودسازي آن دسته از ايده‌هاي فلسفي دانست كه به‌دنبال ايجاد كليات تغييرناپذيري در قالب نظام‌هاي فلسفي منجمد و متقن‌شده هستند. به عبارت ديگر، وي به‌دنبال نجات‌بخشي جزئيات دورمانده از ايده‌هاي مطلق و يكسان‌سازي است كه خرد و كلان يا جزء و كل را به گونه‌اي مشابه، در خود مي‌بلعند. آدورنو، رؤياي دست يازيدن به تفكري منظومه‌اي را در روش فلسفي خاص خود، تحت عنوان ديالكتيك منفي، جستجو مي‌كند. در اين روش، نااين‌هماني، ديگر در زير چتر اين‌هماني كاذب قرار نخواهد گرفت؛ چرا كه سنتزسازي ديگر معنايي ندارد و حقيقت در لابه‌لاي نفي و كشمكشي بي‌پايان، رديابي مي‌شود. لذا وي، هدف اثر هنري را در نوعي آشتي‌ناپذيري با هركليتي تعريف مي‌كند. به باور آدورنو، اين كليت در عرصه فرهنگ و هنر با سويه‌اي پراگماتيك در پديده‌اي تحت عنوان صنعت فرهنگ ظهور بيشتري مي‌يابد؛ چراكه آثار هنري در مكانيزم بوروكراتيزه‌شده و يكسان‌سازي به‌واسطه نظام اقتصادي كالايي‌ـ‌توليدي، گرفتار مي‌شوند كه در آن سوژه فردي كمرنگ مي‌شود. چنين خطري محصولات فرهنگي امروز جامعه ايراني (به‌خصوص در حوزه موسيقي)، را بيش از پيش تهديد مي‌كند؛ در اين مقاله با توجه به نظريات انتقادي آدورنو و ساختار موسيقي كلاسيك ايراني، اين مسأله مورد بررسي قرار خواهد گرفت.

Undoubtedly, the root of Adorno's thinking can be traced to his belief in the destruction of those philosophical ideas which seek to create immutable universals in the form of frozen and sound philosophical systems. The starting point for him, therefore, is not in the same idea, but in the contradiction or otherwise, which is only in one aspect of this oneness and not in its complete drowning. That is why the non-like is highlighted in order to breathe the breeze of freedom from falling into the vicious circle of absoluteness. In this regard, he defines the purpose of each work of art in a kind of irreconcilability with the whole. According to Adorno, this totality in the field of culture and art, in a pragmatic way, appears more in a phenomenon called the culture industry; because works of art are caught up in the mechanism of bureaucratization and assimilation by the commodity-production economic system, in which the individual subject is diminished. Such a danger is felt more and more in the cultural products of today's Iranian society (especially in the field of music), which can be examined in terms of Adorno's critical theories and the structure of Iranian classical music.