چرا مديريت منابع انساني-اكولوژيكي كشور با چالش مواجه شده است؟ مطالعه موردي متابوليسم جامعه حوضه آبريز ارس

در پازل توسعه پايدار كشور نقش مهم ساعات فعاليت انساني به‌ويژه در بخش كشاورزي و اهميت آن در توسعه پايدار ناديده گرفته شده است. در اين مقاله، با استفاده از روش MuSIASEM شرايط اجتماعي، اقتصادي و محيط‌زيستي حوضه رودخانه ارس طي سال‌هاي 1385 تا 1395 موردبررسي قرار گرفته‌است. شاخص‌هاي شدتي MuSIASEM براي كل حوضه، بخش كار و بخش خانگي به‌ترتيب 34، 108 و 83 درصد  براي مصرف آب و 21، 4 و 80 درصد براي مصرف انرژي در طول 10 سال افزايش يافته‌اند. اين افزايش فشار مصرف منابع طبيعي در حالي رخ داده است كه داده‌هاي جمعيتي نشان از تنها 3 درصد رشد براي كل حوضه مي‌دهند. با بسط تحليل متابوليسم جامعه به درجات پايين‌تر، مشخص شد كه در سه بخش اصلي اقتصاد يعني كشاورزي، صنعت و خدمات نه‌تنها ساعات فعاليت انساني به‌ترتيب 28، 36 و 29 درصد كاهش پيدا كرده‌اند، بلكه شدت مصرف انرژي آن‌ها به‌ترتيب 64، 84 و 123 درصد و شدت مصرف آب كشاورزي و صنعت 74  و 105 درصد افزايش داشته‌اند. در تحليل هم‌زماني سال 1385، شاخص‌هاي اكولوژيكي اقتصادي براي محصولات كشاورزي اصلي حوضه تهيه و مشخص شد. محصولي مانند عدس آبياري چيزي در حدود هفت برابر آب، نُه برابر زمين، 11 برابر گاز گلخانه، شش برابر انرژي بيش‌تر نسبت به ميانگين سه نوع ميوه نياز دارد تا يك تن بار دهد. در نتيجه با استفاده از اين روش مي‌توان شاخص‌هاي تلفيقي جامع‌تري براي تحليل كمي مسير پيشرفت اقتصادي محيط زيستي جامعه، و تصويري دقيق‌تري از درهم‌تنيدگي توسعه پايدار به‌ويژه در بخش كشاورزي كشور ارائه كرد.