استرهاي فتاليك اسيد به عنوان آلاينده‌هاي نوظهور فراگير در محيط زيست و نقش آن‌ها در تهديد امنيت غذايي و سلامت انسان: يك مطالعه مروري

پلاستي سايزرها تركيباتي هستند كه به طور گسترده به منظور افزايش نرمي تركيبات پلاستيكي و مشتقات مربوط به آن استفاده مي شوند. استرهاي فتاليك اسيد به عنوان بزرگترين گروه نرم كننده هاي جهان به شمار مي روند و مقدار مصرف اين تركيبات در جهان در حدود 10 ميليون تن در سال بوده كه گردش مالي بالغ بر 20 هزار ميليون دلار را دربر مي گيرد. اين تركيبات نيمه فرار بوده و سرطان زا، جهش زا و مختل كننده غدد درون ريز مي باشند. در اين پژوهش به معرفي انواع استرهاي فتاليك اسيد و ساختار آن ها، مسيرهاي ورود آن ها به اكوسيستم هاي مختلف و بدن انسان، روش هاي اندازه گيري در نمونه هاي محيطي و پژوهش هاي انجام شده در سطح جهان و ايران پرداخته شده است. به دليل پيوند ضعيف بين اين تركيبات با پلاستيك ها، اين آلاينده ها به راحتي مي توانند وارد محيط زيست شده و با ورود به زنجيره غذايي انسان سبب بروز بيماري هاي زيادي مانند سرطان سينه، تيروئيد، بيضه، مشكلات توليد مثلي، چاقي، آسم، قند و .... شوند. با توجه به اين ويژگي ها، استرهاي فتاليك اسيد در فهرست آلاينده هاي خطرناك سازمان محيط زيست كشور ايالات متحده آمريكا، چين و اتحاديه اروپا قرار دارند. متاسفانه در اين زمينه پژوهش هاي بسيار كمي در ايران انجام شده است. پژوهش هاي انجام شده در رسوبات تالاب انزلي، آب خليج چابهار و خاك پائين دست محل دفن زباله سراوان نشان داد غلظت استرهاي فتاليك اسيد بويژه دي اتيل هگزيل فتالات (پركاربردترين نرم كننده جهان) بسيار بيشتر از آستانه خطر زيست محيطي اين آلاينده ها در اكوسيستم است. اميد است اطلاعات اين مقاله مروري به شناخت هرچه بيشتر اين تركيبات و بررسي خطرات اين آلاينده براي محيط زيست ايران كمك نمايد.