رويكرد زنده‌ماني سازگارمحور بر ارزيابي شرايط سلامت پيكره‌هاي آبي پذيرنده‌ي پساب‌ها و زهاب‌ها با بهره‌گيري از نرخ SOD بستر و پارامترهاي وابسته (مطالعه‌ي موردي: رودخانه‌ي كرخه، محدوده‌ي اثرِ دشت‌هاي پاي‌پل، جنوب‌غربي ايران)

رودخانه‌ها به عنوان شريان‌هاي حيات‌بخش زمين، نقش تعيين‌كننده‌اي را در تنظيم رفتارهاي عملكردي اكوسيستم‌هاي مرتبط و پشتيباني از زندگي انسان‌ها بر عهده دارند.با توجه به اهميت موضوع، در تحقيق حاضر با هدف بررسي شرايط سلامت و زنده‌ماني رودخانه‌ها و آگاهي از پتانسيل آسيب‌پذيري آنها،در چارچوب رويكرد مبتني بر شاخص پايدارمدار و بسترمحور، از نرخ اكسيژن‌خواهي رسوب (SOD) و فاكتورهاي وابسته به آن شامل بافت، توزيع ذرات ريزدانه، مواد مغذي (كل مواد آلي) همراه با برخي پارامترهاي پايه‌ي آب رودخانه استفاده بعمل آمده است. نمونه‌هاي موردنياز از 9 ايستگاه واقع بر رودخانه‌ي كرخه، در محدوده‌ي زون‌هاي هدف، برداشت گرديد. سپس، آزمايش‌هاي لازم با استفاده از تجهيزات مدرن و روش‌هاي استاندارد انجام گرفت و داده‌هاي SOD با در نظر گرفتن روابط و پارامترهاي دخيل، محاسبه و آناليز شدند. نتايج نشان داد كه دامنه‌ي تغييرات SOD بين 0.71 تا 1.74 g O2/m^2/day قرار دارد. همچنين، يك معادله‌ي تجربي براي استفاده در منطقه‌ي پروژه با بهره‌گيري از برنامه‌ي MATLAB پيش‌بيني و كلاس‌هاي كيفي مختلف تعريف گرديد. خروجي مطالعات بيانگر آن شد كه تناسب كيفي و شرايط سلامت رودخانه در كلاس‌هاي B و C واقع مي‌باشد. علاوه بر آن، هرچه ميزان غلظت مواد مغذي رسوبات زيادتر و دانه‌بندي ذرات آنها ريزتر مي‌شود، به تبع آن، نرخ SOD نيز افزايش مي‌يابد. نرخ كاهش بار آلودگي از منشا، تحت يك سري اقدامات موثر ‌BMPs در دامنه‌اي از 15 تا 66 درصد نيز از خروجي‌هاي اين تحقيق بوده است. در نهايت، يافته‌هاي حاصل از اين مطالعه، به عنوان يك ابزار تشخيصي سريع، مي‌تواند سياستگزاران، متوليان و ذينفعان منابع آب منطقه را در جهت حفظ شرايط سلامت سامانه‌ي رودخانه‌اي، با تمركز بر مديريت موثر زهاب‌ها و پساب ها، و انتخاب مناسب مكان‌هاي تخليه، ياري نمايد.