تبيين پديدارشناسانه رفتار آب در شكل‌گيري نظام باغ‌سازي بيرجند با استفاده از مدل كيفي

در طول تاريخ، معماران همواره آب را به درون بناها دعوت كرده اند. عنصر آب، چنان در ساخت تركيب بناها وارد شده كه عملاً نمي توان آن را از معماري جدا دانست و بدون آن فضاها بي جان و خشك جلوه مي كنند. اين معناي بلند، نيازمند ارج نهادن، بروز و جلوه گري در فرهنگ و معماري امروز ما دارد تا غبار كهنگي و تعلق به گذشته از چهره آن زدوده شود؛ اما چگونگي تحقق آن نيازمند تأمل و تحقيق است. افزون بر آن، با توجه به كمبود آب در ايران و به ويژه در بيرجند، لازم است توجه ويژه و هنرمندانه اي به اين عنصر حياتي شود و قدر و ارزش آن بيش‌ازپيش براي همگان معرفي شود. هدف از اين پژوهش، تبيين رفتار آب در شكل‌گيري نظام باغ سازي بيرجند با بهره‌گيري از روش كيفي و با رويكرد پديدارشناسانه و پاسخگويي به اين پرسش ها است: آيا آب در نگاه معماران در نظام باغ سازي بيرجند از اهميتي برخوردار بوده است؟ آيا آب به لحاظ ابعاد فرآيندي، عملكردي و محيطي مي تواند مخاطبان را به خيزش و لذت روحي و رواني در نظام باغ سازي وادار سازد؟ بدين منظور، داده هاي مورد نياز با نمونه‌گيري هدفمند و مصاحبه ژرف با پنج نفر از متخصصان، خبرگان و افراد ماهر در حوزه مورد پژوهش (معماري و ميراث فرهنگي) كه در نظام باغ سازي بيرجند تجربه بالاي 15 سال داشته و با نظام با باغ سازي بيرجند آشنايي كامل داشتند، جمع آوري شد. براي تعيين پايايي پرسشنامه ها، پيش آزمون انجام گرفت كه مقدار آلفاي كرونباخ براي پرسشنامه رفتار آب 0.82 و پرسشنامه نظام باغ سازي 0.86 محاسبه شد كه نشان از پايايي پرسشنامه‌ها دارد. سپس تحليل داده ها با استفاده از نرم‌افزار Maxqda صورت گرفت. نتايج تحليل داده ها نشان داد (0.05 P) كه نه‌تنها آب در نگاه معماران در نظام باغ سازي بيرجند از اهميت برخوردار است بلكه آب به لحاظ ابعاد فرآيندي، عملكردي و محيطي مي‌تواند مخاطبان را به خيزش و لذت روحي رواني در نظام باغ سازي وادار سازد. با توجه به نتايج به‌دست‌آمده، پيشنهاد مي شود كه نظام سنتي تأمين و گردش آب در باغ هاي تاريخي حفظ شود، كاركردهاي آب در باغ شامل منظر كشاورزي احيا شود و سعي بر اين نباشد حال كه منظر كشاورزي اهميت گذشته را ندارد، آب كاركردهاي غير اصيلي در باغ ها پيدا كند.