رابطه سواد رسانه‌اي با ميزان پذيرش شايعات در بين مخاطبان شبكه‌هاي اجتماعي

The relationship between media literacy and the level of acceptance of rumors among social media audiences

هدف اصلي انجام اين پژوهش، بررسي رابطه سواد رسانه ­اي با ميزان پذيرش شايعات در بين مخاطبان شبكه‌هاي اجتماعي است. پژوهش ازنظر هدف، كاربردي و روش پژوهش توصيفي از نوع پيمايشي است. جامعه آماري اين پژوهش متشكل از كليه اعضاي فعال شبكه ­هاي اجتماعي اينستاگرام و تلگرام است. براي انتخاب نمونه از روش نمونه‌گيري سهميه ­اي استفاده شد كه 360 نفر به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. براي جمع­ آوري داده ­ها از روش ميداني و كتابخانه ­اي استفاده شد و ابزار مورداستفاده پرسشنامه بوده است. پرسشنامه سواد رسانه ­اي قرباني، نيوشا و شاطريان (1395) كه سه مؤلفه تنوع و مهارت استفاده، جمع­آوري و توليد اطلاعات و نگاه انتقادي را مورد سنجش قرار مي‌دهد و پرسشنامه پذيرش شايعات كيم و باك (2010) با 5 عامل انتقال شايعه، قوه استدلال، هيجانات منفي، اعتبار منبع، شكل‌گيري باور انتخاب شدند. براي تعيين روايي ابزار پژوهش از روايي محتوا و براي تعيين پايايي ابزار از آلفاي كرونباخ استفاده شد. به‌منظور تجزيه‌وتحليل داده‌هاي گردآوري‌شده از شاخص‌هاي آمار توصيفي (فراواني، ميانگين، واريانس و انحراف معيار) و آزمون‌هاي آماري استنباطي (آزمون كلموگروف اسميرنوف، t تك نمونه ­اي، همبستگي پيرسون، رگرسيون، تحليل واريانس يك‌راهه) استفاده به عمل آمد. نتايج به‌دست‌آمده از تجزيه‌وتحليل داده‌ها نشان داد: ميزان سواد رسانه ­اي كاربران شبكه ­هاي مجازي در حد متوسط است؛ ميزان پذيرش شايعات بالاتر از حد متوسط است؛ بين سواد رسانه‌اي و مؤلفه ­هاي آن با پذيرش شايعات در بين كاربران رابطه معني‌دار و معكوس وجود دارد و ضريب تعيين به‌دست‌آمده نشان مي‌دهد كه حدود 35 درصد از تغييرات پذيرش شايعات در بين كاربران ناشي از كمبود سواد رسانه­اي آنهاست. از بين مؤلفه­هاي سواد رسانه­ اي هر سه مؤلفه تنوع و مهارت استفاده، جمع‌آوري و توليد اطلاعات و نگاه انتقادي قدرت پيش ­بيني كنندگي پذيرش شايعات را دارند.

The main purpose of this study is to investigate the relationship between media literacy and the level of acceptance of rumors among social media audiences. The research is applied in terms of purpose and descriptive research method. The statistical population of this study consists of all active members of Instagram and Telegram social networks. To select the sample, quota sampling method was used and 360 people were selected as the sample. Field and library methods were used to collect data and the tool used was a questionnaire. Ghorbani, Newsha and Shaterian (2016) Media Literacy Questionnaire, which measures the three components of diversity and skills of use, collection and production of information and critical view, and Kim and Buck Rumble Acceptance Questionnaire (2010) with 5 transfer factors Rumor, reasoning, negative emotions, source credibility, belief formation were selected. Content validity was used to determine the validity of the research instrument and Cronbach's alpha was used to determine the reliability of the instrument. In order to analyze the collected data, descriptive statistics (frequency, mean, variance and standard deviation) and inferential statistical tests (Kolmogorov-Smirnov test, one-sample t, Pearson correlation, regression, one-way analysis of variance) were used. Action was taken. The results obtained from data analysis showed: The media literacy of virtual network users is average; the acceptance rate of rumors is above average; there is a significant and inverse relationship between media literacy and its components with the acceptance of rumors among users and shows the coefficient of determination obtained. About 35% of the changes in the acceptance of rumors among users are due to their lack of media literacy; among the components of media literacy; all three components have the power to predict the acceptance of rumors, the diversity and the skill of using, gathering and producing information and the critical eye.