امراي نظامي مغول و بحران جانشيني در دوره ايلخانان

مسئله ي جانشيني در عصر ايلخانان، تحت تأثير اقتدار و نفوذ حداكثري امرا و اشرافيت نظامي مغولي، به بحراني سياسي اجتماعي مبدل شد. تأمل در سير تأثيرگذاري امراي مغولي در مسئله ي جانشيني و روند تبديل آن به يك بحران سياسي اجتماعي، نشان مي‌دهد كه نقش آفريني فزاينده ي امراي نظامي مغولي در مسئله ي جانشيني، برآيندي از واقعيت هاي سياسياجتماعي و اقتصادينظامي اين دوره است. بر اين اساس، هر چه فاصله ي ما از دوره تأسيس ايلخانان به دوره ي مسلماني آنان بيشتر مي شود، نقش اميران و اشراف مغولي در مسئله ي جانشيني كمرنگ تر و در عوض به نقش ديوانسالاري ايراني در بحران جانشيني افزوده مي‌شود. از همين رو پژوهش حاضر تلاش دارد تا به اين پرسش پاسخ دهد كه امراي نظامي مغول چه نقشي در بحران جانشيني دوره ايلخانان داشته‌اند و الگو و مؤلفه‌هاي مختلف دخيل در شكل گيري و تداوم اين مسئله كدام است؟ فرضيه ي اين پژوهش آن است امراي نظامي از تأسيس حكومت ايلخاني تا روي كار آمدن غازان نقش مهم و بي بديلي در مسئله ي جانشيني داشتند؛ اما با روي كار آمدن غازان، مسلمان شدن ايلخانان و قدرت گرفتن ديوان‌سالاران ايراني از نقش امراي نظامي در مسئله‌ي جانشيني كاسته شد. نتايج اين بررسي همچنين نشان مي دهد كه تأثير اميران مغولي در تبديل كردن مسئله ي جانشيني به يك بحران، به بسترها و عوامل پيچيده و چندگانه وابسته بود و با تحول در نوع سياست و حكومت مغولان در ايران، الگوي دخالت اميران نظامي در مسئله ي جانشيني هم متحول شد.