بررسي رديف و جايگاه آن در غزليات فارسي غالب دهلوي

رديف يكي از عناصر شعر كلاسيك فارسي است و به‌عنوان يكي از اركان اصلي موسيقي كناري، در شعر كلاسيك و كهن فارسي نقش عمده‌اي ايفا كرده، به آهنگ و گوش‌نوازي شعر، كمك شاياني مي‌كند. در شعر فارسي، ابتدا رديف كم‌رنگ بود؛ امّا هرچه شعر به تكامل نزديك‌تر مي‌شد و مراحل مختلف رشد را مي‌پيمود، دامنۀ استفاده از رديف گسترده‌تر مي‌شد. يكي از شاعراني كه توجه ويژه‌اي به رديف داشته و رديف در اشعار او بسامد بالايي دارد، غالب دهلوي است. در غزليات فارسي غالب دهلوي، حضور رديف، به‌ويژه رديف‌هاي طولاني و دشوار، برجسته است. در اين نوشتار، رديف در تمام غزل‌هاي فارسي غالب دهلوي مورد بررسي قرار گرفته و با ارائۀ آمارهاي دقيق، مشخص شده است كه تعداد غزل‌هاي مردّف غالب، از غزليات بدون رديف او بسيار بيشتر است. آمار انواع رديف در غزليات فارسي غالب نشان مي‌دهد رديف‌هايي از نوع فعل، بيش از نيمي از كل رديف‌هاي غزليات فارسي وي را دربر مي‌گيرد. از سوي ديگر، كاركردهاي رديف در غزليات فارسي غالب دهلوي نيز مورد بررسي قرار گرفته و اين نتيجه حاصل شده است كه كاركردهايي چون موسيقي و آهنگ كلام، تناسب رديف با مضمون شعر، همراه و هم‌صدا كردن مخاطب، يكپارچگي افكار و تخيّلات شاعر، برجسته‌سازي يك تصوير يا مضمون خاص و غناي آهنگ غزل با همساني رديف و قافيه، در غزليات فارسي مورد توجه شاعر بوده است.