نقش مشخّصه‌هاي نحوي در تعيين ترتيب ادغام سازه‌ها در اشتقاق جمله

مشخّصه‌هاي نحوي به‌عنوان ويژگي‌هاي بنيادين سازه‌ها نقش مهمي در فرايندهاي نحوي و تشكيل جمله برعهده ‌دارند. در اشتقاق جمله، سازه‌ها به‌وسيله‌ فرايند ادغام با يكديگر تركيب مي‌شوند و سازه‌هاي بزرگ‌تر را ايجاد مي‌كنند. در ساختار سلسله‌مراتبي فرافكن‌ها در جمله، سازه‌ها براساس يك پيش‌فرض سلسله‌مراتبي در كنار يكديگر قرار مي‌گيرند؛ امّا اين سؤال مطرح مي‌شود كه بخش محاسباتي زبان در زمان اشتقاق جمله، ترتيب ادغام سازه‌ها را چگونه تعيين مي‌كند تا از توليد سازه‌هاي نادرست نحوي جلوگيري نمايد. در اين پژوهش، براساس راهكار پيشنهادي اصل «رابطه شمول متناسب» به‌عنوان عامل تعيين‌كننده ترتيب ادغام سازه‌ها در زمان اشتقاق جمله‌ و همچنين مباني نظري و تجربي آن،‌ ترتيب ادغام سازه‌ها در اشتقاق جمله در زبان فارسي بررسي مي‌شود. براساس اين اصل، بخش محاسباتي زبان در انتخاب، ادغام و حركت واژگان به جايگاه‌هاي مختلف در جمله، تنها از واژگان و سازه‌هايي استفاده مي‌كند كه مشخّصه‌هاي واژي ‌نحوي آن‌ها نسبت به يكديگر، اصل «رابطه شمول متناسب» را رعايت كنند. نتايج اين تحقيق نشان مي‌دهد در اين اصل با در نظر گرفتن مشخّصه‌هاي واژي‌ نحوي واژگان موجود در فهرست واژگان و همچنين سازه تشكيل‌شده در فضاي كاري نظام محاسباتي زبان به‌عنوان عامل تعيين‌كننده ترتيب ادغام آن‌ها در فرايند اشتقاق، به‌خوبي مي‌توان ترتيب ورود سازه‌ها به فرايند ادغام در اشتقاق جمله‌ در زبان فارسي و همچنين جايگاه قيد و آرايش واژگاني آزاد آن را در اين زبان توضيح داد.