اي مجلسيان راه خرابات كدام است؟ (هنر تقابل در غزل سعدي)

در غزل سعدي، تقابل‌هاي دوگانه، نمود‌هايي گسترده، هنرمندانه و متنوّع دارد. اين تقابل‌ها را مي توان در سه سطح واژه، جمله و ساختار غزل بررسي كرد. در پژوهش حاضر، تقابل‌هاي واژگاني سعدي در سه دستۀ زباني، ادبي و معنايي بررسي شده ‌است. همراه كردن تقابل‌هاي زباني با آرايه‌هاي لفظي، علاوه بر تقويت موسيقي كلام، به تقابل‌هاي سعدي تشخّص سبكي بخشيده‌ است. تقابل‌هاي ادبي در سه بخش تقابل تلميحي، تقابل تناسب و تشبيه تفضيل آمده است. سعدي با استفاده از انواع تقابل‌هاي معنايي و شگردهاي خاص خويش در به‌كارگيري آن‌ها، ديدگاه خود را درباره عشق و معشوق، هنجارهاي جامعه و برخي گروه‌هاي اجتماعي مانند پارسايان، صوفيان و رندان بيان مي‌كند. روحيۀ رضا و تسليم سعدي از سويي و تلاش او براي دفاع از عشق و جمال‌پرستي از سوي ديگر، موجب شده است مبحثي با عنوان تبديل و رفع تقابل‌ها در نظام فكري و سروده‌هاي اين شاعر نمود داشته باشد. در پژوهش حاضر، نگاه متفاوت و خاص سعدي به تقابل، مورد بررسي و تحليل قرار مي گيرد. اساس پژوهش، بررسي تمامي غزليات سعدي در نسخۀ محمّدعلي فروغي است.