بازخواني انگارۀ معاصر نزد تذكره‌نويسان فارسي

Rethinking of Contemporaneity in Persian’s Biographical Books (Tadhkerahs)

در اين مقاله «معاصر» بهمثابه يك «مفهوم» نزد نخستين مورخان ادبيات فارسي يعني تذكره‌نويسان بررسي شده است. سعي شده اين مفهوم دقيقا به همان طريقي كه شناسا (يعني تذكره­نويسان فارسي) آن را تجربه كرده و شناخته است، توصيف شود. ابتدا بحثي مقدماتي دربارۀ ريشه­هاي لغوي «معاصر»، و سپس معاني امروز‌ي‌ آن و برداشتها از معاصر آورده مي‌شود. اين بررسي ها نشان مي­دهد كه برداشت از معاصر تا چه اندازه به اوضاع فرهنگي و اجتماعي وابسته است. پس از طرح اين مقدمات از معاني «معاصر» نزد تذكره‌نويسان سخن گفته مي­شود. برداشتهاي همزماني، تازه و جديدبودن، همتايي و هم­سطحي سه برداشتي است كه تذكره ­نويسان از معاصر داشته ­اند. نشان داده شده است كه براي تذكره‌نويسان اين برداشتها سيال، و دلايل سياليت آنها بررسي شده است. سياليت اين برداشت ها باعث شده است تذكره‌نويسان از معيارهاي محدودكننده‌اي مانند هم­مشربي، هم­طرزي و معاشرت بهره ببرند. اين استفاده از آن رو بوده است تا آنان در نگارش از معاصران با حدود و ثغور دقيقتري كارشان را به انجام رسانند و ناخواسته و خواسته از سياليت مفهوم معاصر بكاهند.

In this article, "contemporary" has been studied as a "concept" by the first historians of Persian literature, i.e. biographers. I have tried to describe this concept in exactly the same way that the Persian biographers has experienced and known it. First, there is an introductory discussion of the lexical roots of "contemporary" and then its current meanings and interpretations of contemporary. These studies show the extent to which perceptions of the contemporary depend on cultural and social conditions. After that, the meanings of "contemporary" are discussed by biographers. The meanings are contemporaneity, novelty and being in the same level. It has been shown that for biographers, these perceptions are fluid and the reasons for their fluidity have been investigated. The fluidity of these perceptions has led biographers to use restrictive criteria. This has been used so that they can do their job in writing about their contemporaries with more precise limits, and reduce the fluidity of the contemporary concept.