علي بن عباس مَقانِعي و بررسي كتاب فضل الشيعة: جزءپژوهي با هدف شناخت و بازسازي منابع مفقود تاريخي شيعه

Ali ibn Abbas Maghanei and the Study of the Book Fazl al-Shiah: A Partial Study with the Aim of Identifying and Reconstructing the Missing Shiite Historical Sources

شناخت لايه‌هاي پنهان در منابع كهن موجود كه منبع اصلي داده‌هاي تاريخي به شمار مي‌رود، يكي از راه‌هاي پيشبرد پژوهش‌هاي عميق تاريخي است. نتايج چنين شناختي مي‌تواند ما را به ريشه‌هاي اخبار ثبت‌شده و گاه به تجديد نظر در برخي مشهورات يا حل معضلات تاريخي و ... رهنمون شود. پژوهش حاضر با هدف شناسايي يكي از محدثان و مورخان قرن سوم ه.ق. و بررسي يكي از منابع در خور اعتماد، اما مفقود از محدثان شيعي انجام شده است. علي بن عباس مقانعي (متوفاي 310 ه.ق.) از رجال حديثي در دايره راويان ابوالفرج اصفهاني (284-356 ه.ق.) در تدوين كتاب مقاتل الطالبيين است. در منابع فهرستي و رجالي از مقانعي و يگانه تأليفش با نام فضل الشيعة ياد شده است. در اين پژوهش نو و بدون پيشينه مي‌كوشيم با استفاده از روش توصيفي‌تحليلي و مطالعات كتاب‌خانه‌اي و قواعد بازسازي آثار مفقود، شناختي از مقانعي و محتواي كتابش و راهي براي شناخت بهتر تاريخ‌نگاري و تاريخ‌نگري مورخان شيعه، از راه جزء‌پژوهي پيش نهيم. محتواي روايات بازيابي‌شده مقانعي، نشانگر اين واقعيت است كه تاريخ‌نگاري مقانعي بخشي از منظومه تاريخ‌نگاري علوي با مؤلفه‌هاي آن است كه با محوريت اهل بيت (ع)، خاصه حقانيت امام علي (ع) در مسئله خلافت و موضوع مهدويت و انتظار متجلي است.

Understanding the hidden layers in the existing ancient sources, which are the main reference of historical information, is one of the ways to advance in-depth historical research. The results of such cognition can lead us to the roots of recorded accounts and sometimes to revision of assumptions or resolution of historical problems. The present study aims to identify one of the third century narrators and historians and to examine one of the reliable but missing sources of Shiite narrators. Ali ibn Abbas Maghanei (died 310 AH) is one of the hadith scholars in the circle of narrators of Abolfaraj Isfahani (284-356 AH) in compiling the book Maghatel al-Talebin. In the sources of cataloging writings and the narrators of hadiths, there is a mention of Maghanei and his only composition entitled Fazl al-Shiah. In this new and unprecedented research, using descriptive-analytical method and library studies and rules of reconstruction of lost works, we try to introduce Maghanei and his book and to provide a way to better understand the historiography in general and historiography of Shiite historians in particular through component research. The content of the recovered narrations of Maghanei indicates the fact that his historiography is a part of the Alawite historiography system with its components, which is manifested in the issues of caliphate, Mahdism and expectation by focusing on the Ahl al-Bayt (AS), especially the legitimacy of Imam Ali (AS).