رهيافت روايي به اصول تعامل قرآن با فرهنگ زمانه در كشاكش عرف‌پذيري و جهل‌ستيزي

Narrative Approach to the Principles of Interaction of the Quran with the Culture of Its Time in the Struggle between Following the Custom and Fighting Ignorance

قرآن با هدف هدايت بشر از ظلمت به سمت نور در جامعه‌اي نازل شد كه آميخته به باورها و سنت‌هاي جاهلي بود. از اين‌رو به اقتضاي هدفش مي‌بايست به اصلاح فرهنگ جامعه و مبارزه با عناصر جاهلي مي‌پرداخت. از سوي ديگر، چون براي تأثيرگذاري و تحول‌آفريني نيازمند پذيرش و مقبوليت اجتماعي بود، ناگزير بايد اقتضائات فرهنگ زمانه را نيز رعايت مي‌كرد. پرسشي كه در اينجا مطرح مي‌شود اين است كه: قرآن، در ميانه دو ضرورت عرف‌پذيري و جهل‌ستيزي، مبتني بر چه اصولي با فرهنگ زمانه تعامل كرده است؟ نظر به آنكه روايات معصومان (ع) شناخت‌نامه قرآن است، پژوهش حاضر اين مسئله را در رهيافتي روايي و با روش توصيفي‌تحليلي بررسي كرده و به اين نتيجه دست يافته است كه اصولي همچون هم‌زباني با زبان قوم، محصورنشدن در نظام فكري‌فرهنگي زمانه، رعايت اصل تدرّج در اصلاح اجتماعي، همراهي مقطعي با رسومات، پرداختن به مسائل روز، مراقبت از جامعه در مقابل انحرافات نوپديد و در نظر گرفتن ظرفيت افراد، مبناي تعامل قرآن با فرهنگ زمانه بوده ‌است.

The Quran was revealed with the aim of guiding mankind from darkness to light in a society tainted with superstitious beliefs and traditions. Therefore, according to its purpose, it had to reform the culture of the society and fight against its ignorant elements. On the other hand, because it required social acceptance and approval in order to be effective and transformative, it inevitably had to comply with the requirements of the culture of the time. The question that arises here is: On what principles did the Quran interact with the culture of its time, in the midst of the two necessities of "following the custom" and "fighting ignorance"? Considering that the narrations of the Infallibles (AS) are the commentary of the Quran, the present study has investigated this issue in a narrative approach with a descriptive-analytical method. The results show that principles such as speaking the language of the people, not being confined to the cultural intellectual system of the time, observing the principle of gradual social reform, temporary association with customs, addressing current issues, caring for society against emerging deviations and considering the capacity of individuals have been the basis of the Quran's interaction with the culture of the time.