تبيين موقعيت تجاري بغداد در دورۀ اول خلافت عباسي (132-232 ق)

The Trade in Baghdad During the First Period of the Abbasid Caliphate (749-848 AD.)

با­ظهور حاكميت عباسيان در بين­النهرين و بناي بغداد به عنوان دارالخلافه، اهميت سياسي و اقتصادي آن منطقه به طور محسوسي رشد يافت. اين شهر از اواسط سدۀ دوم ق به يكي از مراكز عمدۀ تحولات اقتصادي جهان اسلام تبديل شد و با توجه به موقعيت جغرافيايي خاص (مرز اتصال بين دو جهان شرق و غرب) جايگاه ممتازي در عرصۀ تجارت­ و بازرگاني كسب كرد. سؤال اصلي پژوهش اين است كه چه دلايل و زمينه ­هايي سبب گسترش­ و رشد تجارت بغداد در دورۀ ­اول خلافت عباسي شد؟ اين تحقيق به­روش تاريخي، در تحليل ­و تبيين چگونگي برآمدن بغداد به‌عنوان يكي از كانون­هاي مهم تجارت در اين دوره مي‌پردازد. يافته‌هاي پژوهش حاكي است كه نقش موقعيت­ جغرافيايي­ و سياسي بغداد و عبور راه‌هاي تجاري (خشكي و دريايي) شرق ­و غرب جهان اسلام از بين‌النهرين با مركزيت آن و ايجاد امنيت و تأسيسات رفاهي سبب رشد و شكوفايي تجاري آن شهر شد. با توجه به كاركرد تجاري ـ بازرگاني بغداد، اين شهر نقش مهمي در گسترۀ تمدن دورۀ ­اسلامي در عرصه‌هاي كشاورزي، صنعت، آموزش­ و علوم ايفا كرد.

Baghdad flourished during the Abbasid period as the center of the Islamic caliphate in political and economic aspects. In the eighth century AD., this city was the center of trade in Islamic civilization due to its geographical privileges. This research seeks the reasons and grounds for this economic flourishment in the first period of the Abbasid caliphate. The findings indicate that Baghdad's geographical and political situation was the reason for this growth. Baghdad was at the intersection of business roads and seaways between the east and west of the Islamic civilization; the city also had security and facilities. This commercial function of Baghdad plays a crucial role in the Islamic civilization's development in agriculture, industry, education, and science.