مطالعه كمي و كيفي كاربرد زبان فارسي در كتيبه هاي معماري تيموري

A quantitative and qualitative study of using Persian language in architectural inscriptions of Timurid era

تيموريان كه از ارزش هاي ذاتي و قابليت هاي زبان فارسي غافل نبوده اند، به طور گسترده اي از اين زبان در كتيبه هاي معماري استفاده كرده اند. اين كتيبه ها نه تنها امكان نزديك شدن حاكمان تيموري به رعاياي فارسي زبانشان را فراهم مي ساخته است، بلكه دلالت هاي معنايي عميق تري را كه با ساختار و مختصات زبان و ادبيات فارسي در اين عهد مرتبط است رقم مي زند. براي دستيابي به شناخت كاملي در زمينه هاي مذكور مي بايست در پي آن بود كه: زبان فارسي در كتيبه هاي معماري تيموري با چه كميت و كيفيتي ظاهر شده است؟ بنابراين هدف، مطالعه كمي و كيفي محتواي كتيبه هاي فارسي ابنيه تيموري و دست يافتن به تأثير و تأثرات احتمالي ادبيات فارسي و سياست تيموريان بر آنهاست. روش تحقيق، تاريخي، گردآوري اطلاعات به شيوه ي كتابخانه اي و ميداني و روش ارزيابي و تحليل، تلفيقي از روش هاي كمي و كيفي است. مهمترين يافته ها حاكي از آن است كه اهميتي كه شاهان تيموري براي زبان و ادبيات فارسي قائل بوده اند، موجبات رشد روزافزون كتيبه هاي فارسي در ابنيه اين عهد را فراهم ساخته است. كاربرد اين كتيبه ها در ابنيه خراسان بيشتر از ساير بخشهاي قلمرو تيموريان بوده است. اكثريت كتيبه هاي فارسي به نظم بوده و مطالب حكيمانه و احداثيه مضامين غالب در آنها بوده است. پس از آن، مضامين صوفيانه و مدح شاهان و ابنيه، فرمان حكومتي يا وقفنامه، دعايي، عرفاني و شيعي قرار دارند. از اين ميان اهميت مضمون مدح ابنيه در اين نكته است كه از رشد معماري اين عهد كاملاً متأثر بوده است. انعكاس كيفياتي از ادبيات فارسي اين عهد در كتيبه ها قابل مشاهده است. از آن جمله است فن معما و ماده تاريخ كه هم در محتواي كتيبه ها و هم در تركيب بندي صوري آنها ديده مي شود.

Timurid were well aware of natural values and capabilities of Persian language and have widely used it in their architectural inscriptions. These inscriptions not only were make the possibility of rulers getting close to their subjects, but also shows deep semantic implications associated with the structure and coordinates of Persian language and literature. In order to reach to a thorough knowledge in these regards we should discover that; what is the quality and quantity of Persian language in Timurid architectural inscriptions? Therefore, the purpose of the study is having a quantitative and qualitative study of the contents of Persian inscriptions in the Timurid era and finding the possible effects of Persian literature and the Timurid policies. The study method was historical, data was collecting from libraries and fieldwork, and the evaluation and analysis method is a combination of quantitative and qualitative methods. The most important findings indicate the importance of Persian language and literature with the Timurid kings has led to the growing of Persian inscriptions in the building of this period. Using these inscriptions in Khorasan buildings has been more than the other parts of the Timurid era. Most Persian inscriptions were verse and the wisdom and constructive subjects were the dominant themes in them. The content of other texts were made of mysticism, eulogy to kings and building structure, rulers’ orders, waqf, blessing and Shiism. Among these, the importance of eulogy to the building structure shows that it was affected by architectural growth in this era. A reflection of quality of Persian literature of the era is available in the inscription, such as the techniques of riddle and chronogram that can be seen in the contents of the inscriptions and their formal composition.