واكاوي مفهومي گزاره حق مادري در انديشه امام خميني (ره) و نظام حقوقي جمهوري اسلامي ايران

A Conceptual Study on Maternal Right from the View of Imam Khomeini and Iranian Law

مفهوم «حق مادري» برخلاف بداهت ظاهري، همواره با ابهام در معنا و گستره مواجه است. اين حق از نيمه قرن بيستم در ميان منابع فرعي حقوق بين‌الملل، جاي گرفته و در برخي اسناد بين‌‌المللي قيد شده است، اما هنوز تعريف كامل و جامعي از اين حق ارائه نشده است. پژوهش حاضر با هدف تحليل و تشريح ديدگاه امام خميني(ره) درباره «حق مادري» و بررسي رويكرد نظام حقوق موضوعه جمهوري اسلامي ايران انجام شد. اطلاعات پژوهش با بررسي منابع مكتوب مربوطه و با روش اسنادي- كتابخانه‌اي جمع‌آوري و تحليل شد. نتايج نشان داد كه اگرچه در انديشه حضرت امام(ره) و حقوق موضوعه جمهوري اسلامي ايران به‌صراحت عبارت حق‌مادري بيان نشده، حقوق زيادي براي مادر در نظر گرفته شده است. دامنه حقوق شناسايي شده براي مادر در نظام حقوقي ايران و به‌ويژه در انديشه امام خيميني (ره) گسترده‌تر از حقوقي است كه در حقوق بين‌‌الملل مطرح است. همچنين حقوق برشمرده شده براي مادر در حقوق بين‌‌الملل، بيشتر در منابع فرعي مثل قطعنامه‌‌هاي مجمع عمومي منعكس گرديده، ولي در نظام حقوقي ايران، اين حقوق در قالب قوانين الزام‌‌آور آمده و حتي در برخي موارد ميزان بايستگي آنها تا اندازه‌‌اي است كه نه فقط اين حقوق براي مادر شمرده شده بلكه به‌مثابه تعهدي براي ديگران است.

Although the concept of "maternal right" is apparently obvious, it is always ambiguous in terms of meaning and scope. This term first came in the secondary sources of international law and some international documents, and there is not a comprehensive definition of it yet. The present study was conducted with the aim of analyzing Imam Khomeini's ideas and the Iranian law about maternal right. The data were collected by examining the related written sources and were analyzed by a documentary-library method. The results pointed out that although the term "maternal right" is not clearly expressed in Imam Khomeini's thoughts and the Iranian law, many rights are considered for the mothers. The scope of rights considered for the mothers in the Iranian law and especially in Imam Khomeini's thoughts is broader than the scope of such rights in the international law. Moreover, in the international law, the rights considered for mothers often come in the secondary sources such as General Assembly resolutions, while in the Iranian law, such rights are obliging and even in some cases, the level of their obligation is the extent to which not only they are considered for the mothers, but also they are commitments to be done by others.