مطالعة تطبيقي مباني معرفت نفس از منظر امام علي (ع) و عطار

A Comparative study of self-scrutiny Principles From the perspective of Imam Ali and Atta

نفس يا همان حقيقت انسان داراي ساحت‌هاي مختلف وجودي است كه همواره در دين و عرفان به آن توجه شده است. آموزه‌هاي ديني ميزان و محكي دقيق براي تعريف حقيقت انسان است؛ زيرا همة جوانب وجودي او را در نظر گرفته و راه و شيو­ة صحيح زيستن را به انسان آموخته است. هدف از اين پژوهش كه به روش توصيفي – تحليلي سامان يافته، آن است كه يكي از مهم‌ترين مباحث شناخت‌شناسي حوزة دين و عرفان يعني معرفت نفس در نهج‌البلاغه و مثنوي‌هاي عطار واكاوي شود. با توجه به اين‌كه عطار در فرهنگ اسلامي باليده‌است، در عمدة مباحث معرفتي از متن دين متأثر شده‌است و از اين حيث با نهج‌البلاغه كه كلامِ قرآن ناطق است، بسيار شبيه است. عطار همانند حضرت علي(ع) اصالت انسان را مربوط به بعد روحاني او مي‌داند كه با جسم مادي از لحاظ ماهوي در تقابل است. در كشاكشي كه بين روحانيت انسان و جسمانيت وي صورت مي‌گيرد، ميزان انسانيت فرد هويدا ميشود. در نهج‌البلاغه از اين انسانيت با عنوان قلب ياد مي‌شود و عطار، جان پاك را نشان انسانيت انسان مي‌داند. براي سلامت قلب انساني ضروري است كه انسان راه كمال خويش را بشناسد و عوامل ياري‌رسان و موانع راه را تشخيص دهد. اين آثار، تفكر و اولياي الهي را در جايگاه عوامل رشد و كمال نفس انسان معرفي مي‌كنند و از تثليث نفس اماره، شيطان و دنيا در جايگاه موانع اصلي كمال انسان ياد مي‌كنند.

Self, or the truth of man, has different aspects of being has always been investigated in the religion and mysticism. The religious teachings are the exact criterion for the definition of humanity; because it has been considered all aspects of his being and taught man the right way of life. This article which has been done by a descriptive analytical method, the aim was to study one of the most important epistemological topics in the field of religion and mysticism, namely self-scrutiny in Nahj-ol-Balaghe and Attar's couplet-poems. Much of the epistemological topics has been affected by the religion because he grows in the Islamic culture. In Attar's words like imam Ali's words in Nahj-ol-balaghe. The findings of the study show that Attar, like Imam Ali attributes human authenticity to the spiritual dimension of man, which is in essence opposed to the Physical body. In the struggle between the human spirituality and his corporeality, the extent of one's humanity becomes apparent. In Nahj-ol-Balaghe, this humanity is referred to as the heart, and Attar calls it the pure soul. It is essential for human heart health to know the path to perfection and to know what helps or disables it. Also these works believes that contemplation and God's saints are as development and perfection factors and ego, Satan and world are the main obstacles to human perfection.