برات نان؛ سندي منحصربه‌فرد در اسناد مالي دورۀ قاجار

Bill (Barat) bread: A unique document in the financial documents of the Qajar period

برات ديواني، ابزار اصلي پرداخت‌هاي دولتي در دوران پيشامدرن (پيش از مشروطيت) ايران بود. اين سند ديواني انواع مختلفي داشت و مستوفيان به‌عنوان تنظيم‌كنندۀ آن، هر برات را به‌منظور پرداختي مشخص صادر مي‌كردند. عصر قاجار از نظر تنوع برات‌هاي ديواني بسيار حائز اهميت است، چرا كه دست‌كم 50 نوع برات مختلف در منابع اين دوره شناسايي شده است. در دو پروندۀ موجود در آرشيو ملي ايران، 22 برات با عنوان نان وجود دارد كه در نوع خود منحصر‌به‌فرد هستند، چرا كه تاكنون در منابع تاريخي هيچ اشاره‌اي به وجود اين نوع برات ديواني نشده است. در اين مقاله تلاش خواهيم كرد در خلال سندشناسي و تحليلِ محتواي اين براتِ منحصربه‌فرد، به اين پرسش پاسخ دهيم كه در دورۀ قاجار نان دولتي به چه كساني تعلق مي‌گرفت و حكومت براي تخصيص نان از چه سازوكاري استفاده مي‌كرده است. روش پژوهش در اين مقاله مبتني بر توصيف و تحليل داده‌هاي اسنادي به ويژه اسناد بيوتات سلطنتي، وزرات پست و تلگراف و اسناد موسوم به دفاتر توجيهات عصر قاجاريه است. بر اساس يافته‌هاي اين پژوهش، ساختار سندشناسي برات نان كاملاً شبيه به ساير برات‌هاي ديواني است و شناخت اين ساختار به پژوهشگر اين امكان را مي‌دهد كه برات نان را به‌سهولت از بين ساير اسناد مالي شناسايي كند. همچنين، تحليل محتواي برات‌ها نشان مي‌دهد كه نان دولتي به شماري از كاركنان بيوتات سلطنتي از جمله عملجات اندروني و عملجات كارخانه تعلق مي‌گرفته و حكومت قاجار با استفاده از برات‌هايي با عنوان تسليم، جيره و نان، بين سال‌هاي 1254 و 1268 قمري، به اين كاركنان به‌صورت مستمر نان داده است.

The Bill was the main instrument of government payments in pre-modern (pre-constitutional) Iran.There were different types of this court document and Mostofian, as its producer, issued each of you for a specific payment. The Qajar period is very important in terms of the variety of Bill, because more than 50 different types of barats have been identified in the historical sources of this period. In the two existing files of the National Archives of Iran, there are 22 Bills with the title of bread, which are unique in their kind, because so far in the historical sources, there is no mention of the existence of this type of court Bill. In this article, in addition to documenting and analyzing the content of this unique bill, we will try to answer the question of to whom government bread belonged in the Qajar period and what mechanism the government used to allocate bread. Based on the findings of this study, the document structure of bread bills is quite similar to other court bills, and knowing this structure allows the researcher to easily identify bread bills from other financial documents. Analysis of the content of the checks also showed that government bread belonged to a number Boutat-e Saltanati , including "Amalejat-e Andaroni" and " Amalejat-e Karkhaneh", and the Qajar government used bills entitled "Taslim", "jierh" and “Nan “ between 1254. an‎d 1268 lunar has continuously given bread to these employees.