تحليل ارتباط پراكنده رويي شهري و آسيب پذيري اجتماعي (مورد پژوهي: نواحي شهر قزوين)

Analysis of Urban Sprawl Effects on Social Vulnerability Case Study: Qazvin City Districts

ايران كشوري است زلزله خيز كه بسياري از شهرهاي آن وقوع زلزله را تجربه كرده اند. ميزان آسيب رساني زلزله تنها به مسائل كالبدي بستگي ندارد؛ بلكه يكي از ابعاد مهم مخاطرات زلزله، آسيب پذيري اجتماعي است كه يكي از آن ها پراكنده رويي شهري براثر افزايش جمعيت است. د ر پژوهش حاضر پس ا ز مرو ر متون نظري، شاخص هاي منتخب براي سنجش پراكند ه رويي و داده هاي مربوط براي شهر ،(GIS) آسيب پذيري اجتماعي انتخاب و با كمك آمار سرشماري ايران و سيستم اطلاعات جغرافيايي اين شاخص ها براي پراكنده رويي در 4 عامل ،SPSS قزوين استخراج گرديد. سپس با استفاده از تحليل عاملي اكتشافي با نرم افزار 70 درصد) و براي آسيب پذيري اجتماعي در 1 عامل (با تبيين واريانس / تراكم، پيكربندي، كاربري و دسترسي (با تبيين واريانس 22( 66/9 درصد) قرار گرفتند و نقشه هاي مربوط به هر يك تهيه شد. سپس با انجام تحليل همبستگي بر روي 4 عامل پراكنده رويي، پديده پراكنده رويي و تنها عامل آسيب پذيري اجتماعي، مشخص شد كه از ميان 4 عامل پراكنده رويي، تنها تراكم است كه رابطه (0/801) را با آسيب پذيري اجتماعي نشان مي دهد. پديده پراكنده رويي نيز همبستگي ضعيف تر اما همچنان معناداري / معناداري ( 801 67 درصد از / (0/440 ) با آسيب پذيري اجتماعي نشان مي دهد. تحليل رگرسيون نشان داد كه عوامل پراكنده رويي، مي توانند 67/6 آسيب پذيري اجتماعي را تبيين نمايند. رابطه آسيب پذيري با تراكم/ پراكنده رويي مثبت/منفي است، بدين معنا كه با افزايش تراكم/كاهش پراكنده رويي، آسيب پذيري اجتماعي افزايش مي يابد. در پايان نقشه هاي پراكنده رويي و آسيب پذيري اجتماعي و نقشه پتانسيل توسعه نواحي شهر قزوين بر اساس رابطه ميان اين دو پديده ارائه شده است.

Iran is an earthquake-prone country that many cities have experienced the earthquake. Magnitude of earthquake damage not only depends on physical destructions, but also one of the major dimensions of earthquake hazards is social vulnerability. In this research, after reviewing the theoretical literature, selected indicators for urban sprawl and social vulnerability were chosen and data were extracted from census data of Iran and Geographic Information System (GIS) for Qazvin. Then, using exploratory factor analysis with SPSS software, these indexes were used for urban sprawl overhead in four factors of density, configuration, user and access (with explanation of variance 70.22%) and in one factor for social vulnerability (with explanation of variance 66.9%) and their maps were prepared. It was clarified that among four factors of urban sprawl only density has significant relationship (0.801) with social vulnerability. The urban sprawl phenomenon also shows a weaker but still significant correlation (0.440) with social vulnerability. Regression analysis showed that urban sprawl factors can explain 67.6% of social vulnerability. The relationship between vulnerability and density/urban sprawl is positive/negative. It means that increasing social density /decreasing urban sprawl will lead to social vulnerability decreasing as well. At the end, urban sprawl and social vulnerability maps and potential development map of Qazvin city are presented based on relationship between these two phenomena.