تغيير در ادراك آمريكا از تهديد در افغانستان و پيامدهاي راهبردي براي ايران

آمريكا پس از توافق با طالبان در دوحه، نيروهاي نظامي خود را از افغانستان خارج كرد. اين در حالي است كه ايالات‌متحده در سال ۲۰۰۱، ذيل سياست مبارزه با تروريسم و با هدف سرنگوني دولت وقت طالبان، به افغانستان حمله نظامي و اين كشور را اشغال كرده بود. آمريكا از زمان حمله به افغانستان، در شش مرحله سياست خود را در قبال اين كشور و به ويژه طالبان كه طي سال‌هاي طولاني در ليست دشمنان ايالات‌متحده بود، تنظيم كرد. اما حصول توافق اخير با اين جنبش كه به معناي گذار از راهبرد تقابل به سياست تعامل با طالبان است، نشان از تغيير در ادراك آمريكا از تهديد در افغانستان دارد. اين تغيير ادراك آمريكا براي ايران، كه يكي از همسايگان افغانستان است، پيامدهاي راهبردي به ويژه در حوزه امنيتي دارد. ازاين‌رو، اين پژوهش درصدد پاسخ به اين پرسش اصلي است كه تغيير در ادراك آمريكا از تهديد در افغانستان، چه پيامدهاي راهبردي براي ايران به‌خصوص درزمينه امنيت خواهد داشت. در اين مقاله به‌دليل ماهيت پيچيده موضوع، از تلفيق روش‌هاي اكتشافي و هنجاري استفاده شده است. تركيب نظريه‌هاي روابط بين‌الملل به‌طور خاص و نظريه ادراك تهديد با روش‌هاي پژوهشي تحليل روندها و سناريونويسي، به لحاظ استخراج مولفه‌هاي متنوع و مداخله‌گر كمك كرده است. يافته‌هاي تحقيق پيش‌رو نشان مي‌دهد كه آمريكا در پي تغيير در ادراك خود، از افغانستان خارج شده و قدرت گرفتن طالبان را تسهيل كرده است. هرچند تهران در تعامل با طالبان بوده است، اما از قابل پيش‌بيني‌بودن رفتار آن مطمئن نيست. تهران چه‌بسا نگران است كه طالبان به‌عنوان نيروي نيابتي برخي قدرت‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي ايفاي نقش كرده و منافع امنيتي جمهوري اسلامي ايران را به مخاطره اندازد. افزون بر اين، ايران درباره احتمال ظهور گروه‌هاي افراطي و تروريستي در افغانستان، نگراني‌هاي جدي دارد. يكي از دغدغه‌هاي تهران اين است كه توافق آمريكا با طالبان، بر كيفيت تعامل و مواجهه اين جنبش با ايران در آينده تاثيرگذار بوده و افغانستان را به سكوي جديدي براي فشار بر ايران در حوزه امنيتي تبديل كند. به‌ويژه اينكه افغانستان بيش از ۹۰۰ كيلومتر مرز مشترك با ايران دارد و هرگونه ناامني يا نفوذ ازسوي طالبان يا گروه‌هاي ديگر مي‌تواند تاثيري مستقيم بر امنيت ملي ايران داشته باشد. حكومت مطلق طالبان در افغانستان و همزيستي تهران با آن نيز مي‌تواند موجب نارضايتي بخش قابل‌توجهي از مهاجران يا پناهجويان افغان در ايران شود.