تحليل همبستگي تحركات فضايي جمعيت و چالش‌هاي زيست‌محيطي در ايران

برقراري توازن بين منابع طبيعي و محيط‌زيستي و رشد جمعيت و به دنبال آن افزايش نيازهاي انساني، موضوعي است كه بايد در كانون توجه سياست‌گذاران و برنامه‌ريزانِ جمعيت قرار گيرد تا بتوان بر مبناي آن‌ها پايداري توسعه در كشور را تضمين كند. جمعيت انساني، هم بر تغييرات اقليمي مؤثر است و هم از آن متأثر مي‌شود؛ درنتيجه شناسايي رابطۀ بين جمعيت و محيط‌زيست در درجۀ اول به‌دليل گستردگي اثرات جمعيت بر محيط‌زيست از اهميت بالايي برخوردار است؛ بنابراين پژوهش حاضر درصدد است تا بتواند با استفاده از كشف روابط متقابل بين تحركات جمعيت و شاخص‌هاي زيست‌محيطي، ضمن تبيين شرايط حاكم‌بر كشور، راهكارهايي ارائه دهد تا با اجراي اين راهكارها، امكان دستيابي هرچه بيشتر به پايداري در ايران فراهم آيد. روش تحقيق پژوهش حاضر، توصيفي تحليلي مبتني‌بر داده‌هاي ثانويه است. در راستاي هدف پژوهش از 5 مؤلفه (اقليم، آب، خاك، هوا و مخاطرات طبيعي) و 9 شاخص بهره گرفته شده است. در مرحلۀ ورود و مرتب‌سازي داده‌ها از نرم‌افزار Microsoft Excel و در مرحلۀ تحليل داده از نرم‌افزار SPSS و ضريب هم‌بستگي پيرسون براي در‌نظر‌گرفتن همبستگي بين داده‌هاي زيست‌محيطي و تحركات جمعيتي استفاده ‌شده است. همچنين در بخشي از كار براي تحليل داده‌ها از نرم‌افزار GIS استفاده شده است و خروجي داده‌ها در قالب نقشه، جدول و نمودار نمايش داده شده است. نتايج پژوهش حاضر نشان مي دهد كه تحركات جمعيتي در ايران منشأ زيست‌محيطي نداشته‌اند، اما اين تحركات و مهاجرپذيري برخي از استان‌ها در طول دوران مورد مطالعه (1365-1395)، سبب ايجاد بحران‌هاي زيست‌محيطي متعددي شده است؛ ازجملۀ اين بحران‌ها مي‌توان به برداشت بي‌رويه از آب‌هاي زيرزميني و بحران آب و همچنين در تداوم اين مسئله، وقوع پديدۀ فرونشست اشاره كرد. همچنين فعاليت‌هاي انساني در اثر افزايش جمعيت و از‌بين‌بردن پوشش گياهي در شهرها و اطراف آن سبب تشديد مخاطرات طبيعي ازجمله سيل و زلزله شده است.