مطالعه ويژگي‌هاي طرح و نقش، رنگ و بافت قالي‌هاي عشاير عرب خمسه اسكان‌ يافته در روستاهاي شهرستان سرچهان (مطالعه موردي: طايفه غني)

A Study of the Design, Pattern, Color and Weaving Characteristics of Arab Khamseh Nomadic Carpets Settled in the Villages of Sarchehan (Case Study: Ghani Clan)

بيان مسئله: ايل خمسه به‌همراه ايل قشقايي از ايلات توليدكننده قالي در استان فارس محسوب مي‌گردد. طايفه غني از ايل عرب خمسه از معروف‌ترين طايفه قالي‌باف اين ايل مي‌باشد. اين طايفه در طول سه دهه اخير به‌صورت خودجوش و هدايت شده در روستاهاي شهرستان سرچهان ساكن شده‌اند. از زمان اسكان تاكنون، قالي‌بافي در اين روستاها ادامه داشته است. اين مقاله به‌دنبال پاسخ‌دهي به اين پرسش هست كه وضعيت كنوني قالي‌بافي طايفه غني در روستاهاي سرچهان از نظر طرح و نقش، رنگ و ساختار بافت چگونه است؟ هدف: شناسايي ويژگي‌هاي فني و فرمي قالي طايفه غني اسكان يافته در روستاهاي سرچهان هدف اين پژوهش مي‌باشد. روش پژوهش: روش پژوهش توصيفي-تحليلي است و انتخاب نمونه‌ها تصادفي بوده است، به‌جز بخش‌هاي تاريخي كه از طريق مطالعه كتابخانه‌اي به‌دست آمده، بخش اعظم گردآوري اطلاعات مقاله بر پژوهش‌هاي ميداني استوار است كه از منطقه به‌دست آورده شده است و در بخش تخصصي اين پژوهش ابزار گردآوري اطلاعات كارت مشاهده مي‌باشد. يافته‌ها: يافته‌هاي پژوهش بر اساس تحليل 28 تخته قالي نشان مي‌دهد طرح ترنجي، لچك‌ ترنجي، سه‌ ترنجي، چهار‌ ترنجي و چند ترنجي (ترنج دو رديفه) از اصلي‌ترين و متنوع‌ترين طرح قالي اين طايفه مي‌باشد كه در آن ترنج‌ها به‌هم پيوسته و در نمونه لچك‌دار نيز لچك‌ها به‌هم پيوسته هستند، نقوش گياهي، جانوري و انساني به‌شكل هندسي و الگوپذيري از طبيعت پيرامون و همچنين با تكيه بر باورها و اعتقادات آن‌ها بافته شده، نقوش مرغ و درخت به اشكال گوناگون از بسامد بيشتري برخوردارند. و در نمونه‌هاي متأخر از تعدد و تنوع نقوش كاسته شده و نقوش غيرهندسي به‌صورت طبيعي استفاده شده است. از نظر فني، ساختار بافت با استفاده از گره متقارن، مواد اوليه پشمي (تار، پود، پرز) و چله‌كشي ثابت مي‌باشد. الياف به‌كار رفته با مواد شيميايي رنگرزي شده كه رنگ زمينه تمام قالي مورد بررسي لاكي بود.

Problem Definition: The Khamseh tribe along with the Qashqai society is considered as a carpet producing tribe in the Fars province. The Ghani clan of the Arab Khamseh tribe is one of the most famous carpet weaving clans. This clan have settled in the villages of Sarchehan city during the last three decades and carpet weaving has continued in these villages since their establishment. This article seeks to answer the following question: what is the current situation of carpet weaving in Sarchehan villages in terms of design, patterns, color and weaving structure? Objective: Identifying the technical and formal characteristics of hand-woven carpets in the settled villages of the Arab Khamseh tribes in the Sarchehan area. Research Method: This research has been conducted in a descriptive-analytical manner, apart from the historical sections obtained through library study, most of the information in the article is based on field research obtained from the region. In the specialized part of this research, analysis of the artifacts is carried out. Results: Findings of the research based on the analysis of 28 carpets show that the medallion designs; three medallions, four medallions, multi medallions are mains composition. Herbal, animal and human motifs are woven geometrically and modeled on the surrounding nature, as well as based on their beliefs and convictions. In recent samples, the number and variety of designs have been reduced and non-geometric designs have been used naturally. Technically, symmetrical knots are used. The raw materials are wool (warp, weft, pile) and the warp making is fixed; also, the fibers were dyed with chemicals.