پديد آورندگان :
انوري، معصومه دانشگاه فردوسي مشهد , صنعت جو، اعظم دانشگاه فردوسي مشهد , تجعفري، معصومه دانشگاه فردوسي مشهد
كليدواژه :
آموزش , سواد ديداري , خلاقيت , مؤلفه ها , كتاب تصويري , دختران ده ساله
چكيده فارسي :
مقدمه: سواد ديداري كه به معناي مهارت تفسير علائم، خطوط و رنگها و درك پيام در تصوير است، به‌دليل تسلط تصوير بر متن در عصر حاضر، از ضروريات و مكمل سواد اطلاعاتي است (ACRL, 2011). علاوه بر اينكه خوانش صحيح كتابهاي تصويري بدون متن، در گرو برخورداري از مهارت سواد ديداري است، اين كتابها ميتوانند ابزاري در خدمت آموزش سواد ديداري نيز باشند. از آنجايي كه افزايش مهارت سواد ديداري با رشد خلاقيت، رابطه مستقيم دارد، بنابراين كتاب تصويري ميتواند ابزاري براي آموزش سواد ديداري و افزايش خلاقيت باشد. بدين منظور پژوهش با هدف بررسي تأثير آموزش سواد ديداري بر ميزان رشد خلاقيت و مؤلفههاي آن در دختران ده‌ساله محصل در دبستانهاي شهر مشهد با محوريت كتاب تصويري انجام شده است.
روششناسي: پژوهش حاضر، از نظر هدف كاربردي و از نظر نوع پژوهش، در زمره پژوهشهاي نيمه تجربي با پيشآزمون و پسآزمون همراه با گروه كنترل بود. جامعه آماري پژوهش، همۀ كودكان دختر 10 ساله محصل در دبستانهاي مشهد در سال تحصيلي 98-99 بود كه از اين ميان آنها 30 نفر به‌صورت تصادفي انتخاب شد و در دو گروه آزمايش (15 نفر) و كنترل (15 نفر) قرار گرفت. گروه آزمايش به مدت 16 جلسه، آموزش و تمرين سواد ديداري را دريافت كرد. ابزار گردآوري اطلاعات، آزمون خلاقيت تصويري تورنس و پرسشنامه محقق ساخته سواد ديداري كودك بود كه توانايي آزمودني ها را سنجيد. روايي پرسشنامه سواد ديداري، با نظر متخصصان علوم ارتباطات تأييد شد و پايايي آن با ضريب آلفاي كرونباخ (91/0) مورد محاسبه قرار گرفت. براي تحليل داده ها، از آزمون كوواريانس يك متغيره استفاده شد.
يافته ها: يافته هاي پژوهش نشان داد كه ميان نمرات خلاقيت كودكاني كه آموزش سواد ديداري را ديده اند، با كودكاني كه اين آموزشها را نديدهاند، تفاوت معنادار وجود دارد؛ به‌طوري كه اين آموزش ها منجر به افزايش شاخص هاي سيالي، انعطاف‌پذيري، ابتكار و بسط در ايده هاي آنان و در نتيجه باعث افزايش ميزان خلاقيت آنان شده است.
نتيجه: اكنون پرداختن به آموزش سواد ديداري در كنار سواد اطلاعاتي به‌دليل سلطه تصوير، از سوي كتابداران مطرح است. بهخصوص اينكه اين مهارت ميتواند بر توانائي افراد نظير خلاقيت اثرگذار باشد. آموزش سواد ديداري اقدامي مشترك بين اعضاي هيئت‌علمي، كتابداران، موزه داران، آرشيوداران، حرفه مندان منابع بصري، و متخصصان فناوري آموزشي است (ACRL, 2011)، اما در مدارس، به‌صورت تفنني برگزار ميشود (فلسفي، 1394) و مسئوليت ساير نهادهاي آموزشي بهويژه كتابخانه ها را برجسته ميكند. به‌منظور پرداختن به اين آموزش لازم است، نظير پژوهش حاضر، پروتكل هاي آموزشي با مشاركت ديگر حوزه ها نظير ارتباطات و علوم تربيتي تقويت شود. همچنين ضرورت دارد از راهكارهاي چندگانه به‌منظور آموزش بهره گرفته شود. اين پژوهش از كتاب تصويري براي آموزش استفاده كرد. در نتيجه ميتوان بيان كرد علاوه بر اينكه درك كتاب تصويري نيازمند سواد ديداري است، خود نيز به‌عنوان ابزار آموزش سواد ديداري استفاده شود. بنابراين پژوهش هاي آينده بايد به بررسي چگونگي تقويت سواد ديداري در كتابخانه، افزايش آن در كاربران، شناسايي كتابهاي تصويري مؤثر و نيز شناسايي پروتكل مناسب آموزشي بپردازند.
چكيده لاتين :
Introduction: Visual literacy, which means the skill of interpreting signs, lines and colors and understanding the message in the image, is a necessity of the present age and complements information literacy due to the mastery of the image over the text. In addition to teaching information literacy skills, librarians are expected to teach visual literacy components as well. In addition to reading wordless picture books that rely on visual literacy skills, these books can also be used as tools to teach visual literacy. Since the improvement of visual literacy skills is directly related to the growth of creativity, picture books can be a tool for teaching visual literacy and increasing creativity. For this purpose, the aim of this study was to investigate the effect of visual literacy training on the growth of creativity and its components in ten-year-old girls in primary schools in Mashhad with the focus on picture books.
Methodology: The present study, in terms of applied purpose and in terms of the type of research, was among the quasi-experimental researches with pre-test and post-test with the control group. The statistical population of the study was all 10-year-old girls studying in primary schools of Mashhad in the academic year of 1998-99, of them 30 were randomly selected in two experimental (15) and control (15) groups. The experimental group received visual literacy training and practiced for 16 sessions. Data collection tools were Torrance Visual Creativity Test and a researcher-made child visual literacy questionnaire that assessed the subjects' abilities. The validity of the Visual Literacy Questionnaire was confirmed by communication experts and its reliability was calculated by Cronbach's alpha coefficient (0.91). Uni-variate covariance test was used to analyze the data.
Findings: Research findings showed that there is a significant difference between the creativity scores of children who have received visual education training and children who have not received this training; These training sets have led to an increase in fluidity, flexibility, initiative and expansion in their ideas and as a result, increased their creativity.
Conclusion: Librarians now focus on teaching visual literacy alongside information literacy due to image dominance, as this skill can affect the ability of people such as creativity. Visual literacy training is a common practice among faculty members, librarians, musicologists, archivists, visual resource professionals, and educational technology professionals, but is held in schools as a hobby. It emphasizes the responsibilities of other educational institutions, especially libraries. In order to address this education, as in the present study, it is necessary to strengthen educational protocols with the participation of other fields such as communication and educational sciences. It is also necessary to use multiple strategies for training. This research used a picture book for education. As a result, it can be stated that in addition to understanding visual books that require visual literacy, it can also be used as a visual literacy training tool. Therefore, future research should examine how to enhance visual literacy in the library, increase it in users, identify effective picture books, and identify appropriate educational protocols.
