بررسي، تصحيح و تحليل چند غزل مولوي با اتّكا به يك مختصه سبك‌شناسي (بررسي سبك‌شناسي غزلهايي از مولوي)

زمينه و هدف: در بررسي و پژوهش يك متن ادبي، صحّت و اصالت متن بيش از هر امري مهم و قابل تأمّل است. فروزانفر، مجتبي مينوي، شفيعي كدكني و توفيق سبحاني پيش از اين درباره تصحيح و اصالت نسخ خطي ديوان كبير پژوهشهاي ارزنده‌اي انجام داده‌‌اند. ديوان كبير مصحَّح فروزانفر تاكنون ازلحاظ تصحيح قابل‌اعتمادتر از بقيه آثار بوده ‌است؛ امّا همانطوركه مينوي و شفيعي كدكني اشاره‌ كرده‌اند، ديوان كبير مصحّح فروزانفر ازلحاظ روش و نحوه تصحيح اشكالهايي دارد كه تصحيح مجدد آن از بايسته‌هاي عرصه پژوهش است. روش مطالعه: مقاله به شيوۀ توصيفي ـ تحليلي انجام شده است. يافته ها: نگارنده در حين تصحيح مجدد ديوان‌كبير با غزلهاي متعدّدي مواجه شد كه ازلحاظ ساختار عمودي و تعداد بيت با غزلهاي ديوانهاي چاپي متفاوت بود؛ حتي در پاره‌اي از موارد تعداد معتنابهي بيت از ديوانهاي چاپي؛ از جمله ديوان مصحّح فروزانفر افتاده ‌بود. اين اشكال را نگارنده ناشي از غفلت مصحّح از يك ويژگي سبكي غزلهاي مولوي ميداند. لذا در اين پژوهش، با بررسي و تحليل سبك‌شناسي آوايي، يك ويژگي سبكي منحصربفرد در تعداد قابل توجّهي از غزلها معرّفي شده ‌است كه ناديده‌ گرفتن اين مختصه سبكي، باعث دوپاره شدن و دور افتادن ابيات و در مواردي حذف شدن پاره‌اي از ابيات شده ‌است. نتيجه گيري: ادعاي نگارنده اين است كه تعدادي از غزلهاي ديوان كبير بدون توجّه به سبك‌ خاصّ آنها و نحوه كتابتشان در نسخ معتبر دوپاره شده‌اند و درهم‌تنيدگي معنايي و ساختاري آنها ازبين رفته ‌است. بنابراين ابتدا اين غزلها ازلحاظ نسخه‌شناسي بررسي شده‌اند و حاصل مطالعه نسخه‌شناسي اين غزلها در مقالۀ ذيل عنوان اطلاعات نسخه‌شناسي ذكر شده ‌است؛ سپس دو غزل در كنار هم آورده شده و نهايتاً در بررسي سبك‌شناسي اين غزلها، لايه آوايي و نسخه‌شناسي ‌غزلها و تا حدّي انسجام ابيات مورد مطالعه قرار گرفته ‌است. سپس اين نتيجه بدست آمده كه با توجّه به دلايل سبك‌شناسي، نسخه‌شناسي، ساختاري و معنايي، تفكيك اين غزلها در ديوانهاي چاپي موجود از غزليات شمس كار نادرستي است و در كنار هم قرار گرفتن اين ابيات به فهم بهتر شعر كمك شاياني ميكند. علاوه‌براين ابياتي از همين غزلها در حين تصحيح از ديوان ‌مصحّح استاد فروزانفر افتاده ‌است كه در اين مقاله بدانها اشاره شده ‌است، ابياتي كه اصالت آنها را نيز نسخ خطي معتبر تأييد ميكنند.