توصيف و تحليل مؤلفه‌هاي «مرگ» و «تنهايي» در منظومه‌هاي عاشقانۀ فارسي

زمينه و هدف: در تناسب با پرداختن به مفهوم عشق و روابط عاشقانه در ادب فارسي، مؤلفه‌هاي مرگ و تنهايي نيز مطرح ميشوند. شخصيت عاشق كه در ادبيات فارسي به نوعي مازوخيستي و سرشار از نياز عاشقانه و متحمل درد و رنجهاي فراوان است، اغلب با تنهايي سروكار دارد و در پايان داستان يا براثر اندوه عشق ميميرد، يا خود را ميكشد و يا اينكه كشته ميشود. اين دو مقوله، نقش مهمي نيز در روند داستاني منظومه‌هاي عاشقانه ايفا ميكنند و به نوعي تجليگاه صور خيال شاعرانه در اين زمينه هستند. در پژوهش حاضر مؤلفه‌هاي مرگ و تنهايي در سه منظومۀ عاشقانۀ مهم و شاخص ادبيات فارسي، يعني ويس و رامين از فخرالدين اسعد گرگاني، خسرو و شيرين و ليلي و مجنون از نظامي گنجوي مورد بررسي قرار ميگيرند. هدف از انجام اين پژوهش تحليل مؤلفه‌هاي مذكور در اين منظومه‌ها و توصيف و تحليل آنها با توجه به نكات روانشناسانه، داستاني، فرهنگي، ادبي و مانند آنهاست. روش مطالعه: روش مورداستفاده در اين پژوهش توصيفي ـ تحليلي است كه با استفاده از مطالعه كتابخانه اي انجام ميشود. يافته‌ها: در منظومه‌هاي عاشقانۀ فارسي، «عشق» زمينه‌ساز شكلگيري ابعاد گوناگون مقوله‌هاي «مرگ» و «تنهايي» ميگردد. در واقع اين دو مقوله ارتباط مستقيمي با فرازونشبيهاي رابطۀ عاشقانه دارند. نتيجه گيري: ابعاد تنهايي در اين آثار «تنهايي براثر دوري و جدايي از يار»، «تنهايي براثر خيانت يا بيوفايي يكي از طرفين رابطۀ عاشقانه»، «تنهايي خودخواسته و عزلت‌گزيني براثر ناكامي در وصال»، «ترجيح تنهايي بر وصال نامشروع» و «تنهايي براثر عشق يكطرفه» است. همچنين، ابعاد و علل مرگ در اين آثار در «آرزوي مرگ هنگام جدايي يا ناكامي»، «خودكشي به ‌خاطر عشق يا مرگ معشوق»، «مرگ براثر توطئۀ رقيب در مثلث عشقي» و «مرگ براثر كهولت سن» خلاصه ميشود.