ديالكتيك سوژه و فضا: زنانِ معلم در فضاهاي رسمي و غير رسمي (مورد مطالعه: معلمان شهر كامياران)

The Dialectic of Subject and Space: Women in Formal and Informal Spaces (A Case Study on Women in Kamyaran City)

اهداف: پژوهش حاضر ضمن اتكا بر مضمونِ نظريِ فضامنديِ روابطِ اجتماعي، درصدد ارائه‌ي تحليلي كيفي از شيوه‌هاي برساخت سوبژكتيويته‌ي زنان در فضاهاي رسمي و غيررسمي است. رويكرد نظري برگرفته از سنتي انتقادي (از آراي فمنيست‌ها تا نظريات فوكو و هانري لوفور) است كه ضمن داشتن التفاتي دايمي به محوريت امر اجتماعي، برساخت سوبژكتيويته را در متن فضا تحليل مي‌كند. روش‌ مطالعه: ‌ميدان مطالعه زنان شهر كامياران و به طور مشخص زنانِ معلم است كه به‌طور روزمره هر دو نوع فضا را تجربه مي‌كنند. سواي مشاهدۀ مستقيم ميدان مطالعه توسط پژوهشگر و اشتراك در تجارب زيسته با سوژه‌هاي مورد مطالعه ، داده‌ها از طريق مصاحبه-هاي عميق فردي گردآوري شده‌اند و با استفاده از شيوۀ تحليل مضموني تفسير گشته‌اند. يافته ها: يافته‌ها در قالب 20 مقوله فرعي و 4 مقوله اصلي صورت بندي شده‌اند و نتايج نشان مي‌دهد كه زنانِ معلم در فضاي رسميِ مدرسه به‌ميانجي نوعي «نمايشِ عمومي» با سازوكارهاي انضباطي مدرسه كنار مي‌آيند، اما در زير پوست اين نمايشِ عمومي نوعي «روايت نهاني» براي مقاومت در برابر اين نظام انضباطي برمي‌سازند. درست اما همين زنان در فضاهاي غيررسمي از «نمايش عمومي» نه به‌عنوان دستمايه‌اي براي كنار آمدن با نظام انضباطي بلكه به‌مثابه محملي براي ابراز وجود و نمايش خويشتنِ زنانه استفاده مي‌كنند و با ورود به معاشرت‌هاي دوستانه و برقراري تعامل با ديگري و گذران اوقات فراغت درصدد تحقق نَفس زنانه برمي‌آيند. نتيجه‌گيري: به‌بيان‌ديگر، در اين فضاها تلاش زنان براي برساخت روايتي نهاني جهت محافظت از خويش كم‌رنگ‌تر و ناضروري‌تر مي‌شود و جاي خود را به تلاش جهت تقويت عامليت زنانه مي‌دهد كه معمولاً به‌واسطۀ كنش‌هايي مثل نقاب‌زدايي از چهره، بدن‌نمايي و تصرف فضا انجام مي‌گيرد. كنش زنانه در فضاهاي رسمي معطوف به نوعي مقاومت ظريف و نامرئي براي پنهان‌كردن خويش و گريختن از چنگال نظام انضباطي است، اما در فضاهاي غيررسمي در جهت نوعي كنش‌گري فعالانه براي بازنمايي زنانگي و تصرف فضاها پيش مي‌رود.

Objectives: This research, relying on the theoretical theme of the spatiality of social relations, attempts to have a qualitative analysis of the subjective construction of female teachers in formal and informal spaces in Kamyaran City. The theoretical approach is taken from a critical tradition which focuses on the centrality of the society and analyzes subjectivity in the context of space. Methods: For data collection, direct observation and in-depth interview were used. For data analysis, the method of thematic analysis was used. Results: The findings have been categorized under 4 main themes and 20 sub-themes. It was concluded that female teachers adopt themselves to the formal space of schools through a kind of public transcript. However, they secretly resist school’s disciplinary mechanisms by means of a hidden transcript. On the contrary, in informal spaces, female teachers use public transcript not as a means to adopt themselves to the disciplinary mechanisms but as a way of expressing their own femininity. They actually try to represent their feminine self through participating in intimate gatherings, communicating with the opposite sex and enjoying leisure time. Conclusion: In other words, in informal spaces, women’s attempt to construct a hidden transcript for self-defense decreases, and their attempt to empower their feminine agency increases, something which is usually realized through activities such as face de-masking, bodily representation and seizing existent spaces.