«استعداد برتر» از مناقشه در نظر تا آشفتگي در عمل؛ چرخشي در سياست‌هاي استعداد يابي و استعداد باني

“Gifted” and “Talented”: From Conflict in Theory to Confusion in Practice; A Turn in Gifted and Talented Policy

يكي از مفاهيم مهم در حوزه تربيت، مفهوم «استعداد برتر» است. اين مفهوم از ديرباز يكي از دغدغه‌هاي انديشمندان تربيتي بوده و در قرن بيستم، جرياني قوي در روانشناسي را به خود اختصاص داده است. در اين ميان، برخي كشورهاي درحال‌توسعه مانند ايران به دليل دغدغه‌هاي توسعه‌اي، توجه ويژه­اي به آن داشته و سياست‌هاي مختلفي در راستاي استعداديابي و استعدادباني، طراحي كرده و به اجرا گذاشته‌اند. اين پژوهش از منظري فلسفي-تربيتي و با رويكردي تحليلي به ارزيابي اين مفهوم مي‌پردازد و در گام بعد، دشواري‌هاي پيش روي اقدام‌هاي عملي ناظر بر آن را مورد ارزيابي قرار مي‌دهد و در گام نهايي نيز با رويكرد استنباطي و استنتاج ضمني، چرخش‌هايي در سياست‌هاي استعداديابي و استعدادباني پيشنهاد كرده است. چالش‌هاي چهارگانه نظري «ابهام در مفهوم برتري»، «چالش در مفهوم ارزشمندي و سودمندي»، «مفهوم استعداد برتر در مقام ايدئولوژي سلطه در آموزش» و «استعداد برتر، توهم ناشي از خودشيفتگي انسان مدرن»، اين مفهوم را تهديد مي‌كنند. از سوي ديگر در عرصه عمل، دوگانه‌هايي چون ذاتي/اكتسابي، بالقوه/بالفعل، دفعي/تدريجي، قضاوت‌هاي تربيتي در باب استعداد برتر را دچار ابهام مي‌سازد. با نظر به اين منظومه چالش‌هاي نظري و عملي، مطلوبيت سياست‌هاي استعداديابي و استعدادباني با چالش جدي مواجه است. در پايان نيز چرخش‌هايي پنج‌گانه در اين سياست‌ها پيشنهاد شده است.

One of the significant concepts in the educational area is the concept of the “gifted” or “talented”. This concept has been the concern of the educational intellectuals and in the 20th century has become a main stream in the psychology. Owing to developmental concerns, in some developing countries like Iran this concept has been noteworthy and many gifted policies have been planned and put into action. Using analytic approach, in this paper, we examine this concept from a philosophical-educational view and evaluate its practical challenges. Next we propose some turns in the gifted students policies (gifted casting and developing) by applying inferential approach and tacit deduction. There are four theoretical challenges like ambiguity of the concept of superiority, challenge in the concepts of value and usefulness, the concept of potentiality as an instrument of domination in the educational system and the potentiality as an stemming from the narcissism of the modern man. On the other hand, in the practical domain, some dichotomies like inherent/acquired, potential/actual, and instantaneous/gradual challenge educational judgments about students’ potentiality. Due to these theoretical and practical challenges, the utility and usefulness of the present policies have come under question. At the end we proposed five turns in potentiality policies.