ارزيابي سنجه هاي ارتباطات سيماي سرزمين و كيفيت زيستگاه براي شناسايي لكه هاي زيستگاهي كليدي قوچ و ميش البرز مركزي (مطالعه موردي: منطقه حفاظت شده ورجين، تهران)

سابقه و هدف: ارتباطات سيماي سرزمين نقش بسيار مهمي در مديريت منطقه هاي حفاظت شده دارد. در منطقه حفاظت شده ورجين گونه غالب قوچ و ميش البرز مركزي است كه جمعيت آن در 20 سال گذشته به دليل تخريب زيستگاه و تكه تكه شدن در حال كاهش بوده است. تاكنون مطالعات بسياري در رابطه با ارزيابي اثرهاي محيط زيستي توسعه نقاط شهري اطراف منطقه حفاظت شده ورجين صورت گرفته است، اما هيچ مطالعه اي در رابطه با وضعيت ارتباطات و كيفيت زيستگاه در اين منطقه به صورت همزمان انجام نشده است. با توجه به موقعيت قرارگيري اين منطقه حفاظت شده در البرز مركزي، يكي از راهكارهاي بسيار مهم در حفاظت زيستگاه هاي موردنظر، بررسي ارتباطات بين لكه هاي زيستگاهي و شناسايي كريدورهاي جابجايي گونه است. هدف از پژوهش حاضر، تحليل مسيرهاي ارتباطي بين لكه هاي زيستگاه قوچ و ميش در منطقه حفاظت شده ورجين و در نظرگيري كيفيت زيستگاه به عنوان يكي از عامل هاي تأثيرگذار بر حضور بيشتر گونه در لكه هاي منتخب است. با استفاده از اين روش مي توان لكه هاي زيستگاهي در منطقه را در راستاي حفاظت بيشتر اولويت بندي نمود.مواد و روش ها: تصويرهاي ماهواره اي لندست هفت و هشت مربوط به سال 1381 و 1397 به عنوان دو نقشه پايه و زمان حال براي استفاده در مدل كيفيت زيستگاه و تحليل ارتباطات در اين پژوهش انتخاب شد. براي بررسي سنجه ارتباطات زيستگاهي در دو مقياس لندسكيپ و لكه نيز سنجه هاي dBC و dPC محاسبه شد. نرم افزار مورداستفاده براي اين ارزيابي، نرم افزار Graphab بوده كه با استفاده از نظريه گراف به صورت شبكه اي از گره ها و مسيرها، ارتباط بين لكه هاي زيستگاهي را با درنظرگيري آستانه وارد شده و برمبناي روش اقليدسي محاسبه مي كند. از سوي ديگر كيفيت زيستگاه با تأثيرگذاري عامل هاي انساني روي كدهاي زيستگاهي در دو بازه زماني به عنوان خدمت اكوسيستمي منطقه حفاظت شده با استفاده از نرم افزار InVEST به دست آمد. درنهايت خروجي هردو نرم افزار وارد محيط ArcGIS 10.4 شده و با طبقه بندي نرمال، طبقات ارتباطات زيستگاهي و كيفيت زيستگاه به دست آمد.نتايج و بحث: نتايج نشانگر اين امر است كه سنجه dPC در بازهاي بين 0 تا 796 / 0 و سنجه dBC در بازه 0 تا 11 + E 58 / 7 به دست آمده است. اين مقادير در محيط ArcGIS ، به 5 گروه متفاوت اهميت تقسيم شدند و 23 لكه زيستگاهي هركدام درجه متفاوتي از اهميت را به خود اختصاص دادند. دو لكه يك و چهار در سمت راست منطقه حفاظت شده اهميت بسيار زيادي در حفظ دو سنجه dBC و dPC دارند . همچنين خروجي مدل InVEST نشان مي دهد كيفيت زيستگاه در نواحي شمال و شمال شرقي منطقه در طبقات كم و در جنوب منطقه نيز در طبقه بسيار كم قرارگرفته است. با اولويت بندي دو نقشه ارتباطات و كيفيت زيستگاه، لكه هاي زيستگاهي داراي اولويت حفاظت به دست آمد كه لكه هاي سمت شرقي و جنوبي منطقه را تشكيل مي دهند.نتيجه گيري: لكه هايي كه ازلحاظ ارتباطات اهميت ويژه اي داشته و همچنين داراي كيفيت زيستگاه بهتري نسبت به ساير لكه هاي ديگر است، در قسمت شرق و جنوب شرقي منطقه حفاظت شده ورجين قرار گرفت. اين مطالعه با قدمي نوين و با استفاده از سنجه هاي ارتباطي در دو مقياس لندسكيپ و لكه و با در نظرگيري خدمت اكوسيستميِ كيفيت زيستگاه به شناسايي لكه هاي داراي اهميت در طرح حفاظتي پرداخته و مي تواند براي ديگرگونه هاي سنجه در مناطق حفاظت شده مورداستفاده قرارگيرد. به طورقطع با تغيير مقياس مطالعه و در نظرگيري دو منطقه حفاظت شده لار و البرز مركزي در دو سوي ورجين، نتايج مطالعات ارتباطات و درنهايت اولويت بندي تغيير خواهد كرد.