ارزيابي پايداري پيوند سيستم‌هاي آب-انرژي - غذا در محصولات كشاورزي (مطالعه موردي شهرستان دهگلان)

سابقه و هدف: امروزه مدير يت منابع كشاورزي به دليل ضرورت رسيدگي به موضوع هاي چالش برانگيز بين بخش هاي عرضه و تقاضا، يك وظيفه اساسي براي مديرا ن و برنام ه ريزان است. براين اساس، بسياري از محققان تأكيد مي كنند كه آب، انرژي و غذا در جهان دچار تنش و كمبود قابل توجهي شده اند و تقاضا براي اين منابع طي دهه هاي آينده به طور قابل توجهي افزايش مي يابد. هدف اصلي تحقيق حاضر، ارائه روشي براي تصميم گيران در تجزيه و تحليل پيوند آب، غذا و انرژي در سيستم توليد محصول هاي زراعي در سطح منطقه اي و انجام ارزيابي كمي از آن است، كه مي توان از آن براي ايجاد الگوي كشت مناسب و بهينه با توجه به منابع موجود منطقه استفاده كرد.مواد و رو ش ها: مقاله حاضر به منظور ارزيابي پيوند آب – انرژي غذا محصول هاي كشاورزي در شهرستان دهگلان انجام شد. داده هاي مورد نياز از طريق مصاحبه رودرو با كشاورزان و آمار جهاد كشاورزي جمع آوري شد. روش پيشنهادي اين مقاله، براساس شش سنجه مصرف آب و انرژي، بهره و ري فيزيكي آب و انرژي و بهره وري اقتصادي آب و انرژي معرفي شد. براساس مجموعه اين سنجه ها، يك سنجه پيوند آب– انر ژي غذ ا( WEFNI ) براي هر محصول محاسبه شد. ا ين روش براي ارزيابي 7 محصول اصلي گندم، سيب زميني، يونجه، خيار، جو، هويج و كلزا در مزر عه هاي آبي شهرستان دهگلان در سا ل آبي 99-1398 اعمال شد.نتايج و بحث: نتايج تجزيه و تحليل داده ها نشان داد كه يونجه و سيب زميني در بين اين محصول ها به ترتيب بيشترين مصرف آب (13131 مترمكعب در هكتار) و انرژي (85404 مگاژول در هكتار) را به خود اختصاص دادند. كمترين مصرف آب ( 4197 مترمكعب در هكتار) و انرژي ( 4 / 31394 مگاژول در هكتار) در محصول جو به دست آمد. مصرف كودهاي شيميايي بيشترين سهم را در بخش انرژي (بجز يونجه) داشتند. در محصول يونجه با توجه به بالا بودن عمليات مكانيزاسيون، ماشين آلات بيشترين سهم مصرف انرژي را داشت. بيشترين بهره وري مصرف آب ( 08 / 7 كيلوگرم بر مترمكعب) و انرژي ( 03 / 1 كيلوگرم بر مگاژول) را محصول هويج به خود اختصاص داد. همچنين كمترين بهره وري مصرف آب و انرژي براي كلزا به ترتيب با 44 / 0 كيلوگرم بر مترمك عب و 06 / 0 كيلوگرم بر مگاژول محاسبه شد. در سنجه بهر ه وري اقتصادي آب و انرژي بيشترين مقدار به ترتيب براي خيار ( 92959 ريال بر مترمكعب) و هويج ( 13202 ريال بر مگاژول) به دست آمد. كمترين بهره وري اقتصادي آب و انرژي با 1549 ريال بر مترمكعب براي هويج و 10688 ريال بر مگاژول براي كلزا محاسبه شد. اين مطالعه نشان داد كه WEFNI محاسبه شده براي محصول هاي هويج، خيار، سيب زميني، گندم، جو، كلزا و يونجه در شهرستان دهگلان، به ترتيب برابر با 86 / 0 ، 73 / 0 ، 51 / 0 ، 41 / 0 ، 4 / 0 ، 3 / 0 و 26 / 0 ميباش د. هويج بالاترين امتيا ز WFENI )بهترين امت ياز( و يونجه كمترين امتياز ) بدترين امتياز ( را به خود احتصاص دادند. اگر چه سيب زميني كه يكي از محصول هاي آبي با سطح بالاي كشت در منطقه مي باشد و مصرف آب و انرژي بالايي دارد، ولي به دليل بهره وري فيزيكي و بهره وري اقتصادي بالا، سومين نمره سنجه كل را به دست آورد .نتيجه گيري: در اين تحقيق محصول هاي كشاورزي براساس سنجه هاي مصرف آب و انرژي، بهره وري فيزيكي آب و انرژي و بهره ورياقتصادي آب و انرژي مقايسه شدند. براساس اين سنجه ها، سنجه پيوند آب، انرژي و غذا محاسبه شد. همچنين نتايج مي تواند به عنوان ابزاري مؤثر براي تعيين استراتژي هاي مناسب الگوي كشت، مديريت منابع آب و انرژي در منطقه مورد استفاده قرار گيرد و مبنايي براي برنامه ريزي و سياست هاي كشاورزي استان شود .