عنوان مقاله :
مطالعۀ تطبيقي نقش ابزار جنگيِ منجنيق در نسخۀ جامع التواريخ ايلخاني با ساز و كار علميِ ابزار در منابع علمي
عنوان به زبان ديگر :
Comparative study of the image of catapult war tools in the manuscript of the Ilkhanid Jami ʿ al-tawārīkh with the scientific mechanism of tools in scientific sources
پديد آورندگان :
حسيني، رضا دانشگاه شاهد - دانشكده هنر - گروه نقاشي، تهران , ذكاوت، سحر دانشگاه شاهد، تهران
كليدواژه :
ابزار جنگي , ايلخانيان , جامع التواريخ رشيدي , منجنيق
چكيده فارسي :
منجنيق ابزاري جنگي است كه در اوايل دوران اسلامي و پيش از ابداع توپ كاربرد بسياري داشته است. در نگاره‌هايي از نسخۀ جامع التواريخ رشيدي متعلق به دورۀ ايلخاني، تصاويري از اين ابزار جنگي در صحنه‌هاي مختلفي مصور شده است. بنا بر اين شناسايي چگونگي بازنمايي، كيفيت بصري و نقش ابزار منجنيق در نگاره‌هاي نسخۀ جامع التواريخ ايلخاني و نيز شناخت ميزان پايبندي نگاره‌هاي آن به اصول علمي در مصورسازي ابزار منجنيق و تمهيدات اتخاذشده از سوي نگارگران انجام شده است. بر اين اساس پرسش‌هاي پژوهش عبارتند از: 1- نقش ابزار منجنيق در نگاره‌هاي جامع التواريخ چگونه بازنمايي و مصور شده است؟ 2- كيفيت بصري منجنيق در نگاره‌هاي جامع التواريخ چگونه است؟ 3- نگاره‌هاي جامع التواريخ ايلخاني تا چه اندازه‌اي به اصول علمي پايبند بوده‌اند؟ اين پژوهش به شيوۀ توصيفي-تحليلي با رويكرد تطبيقي و با بهره‌گيري از منابع اسنادي و كتابخانه‌اي انجام شده و نمونه‌هاي مورد بررسي پنج نگاره از نسخۀ جامع التواريخ متعلق به دورۀ ايلخاني است كه به روش غيراحتمالي و هدفمند انتخاب شده‌اند و اين موارد با دو نمونه از تصاوير منابع علمي يعني كتاب الاسلحه و آلات القتال اثر احسان هندي و كتاب الانيق في المناجنيق اثر ابن ارنبغا الزردكاش و چهار نمونه از آثار موجود در موزۀ تاريخ علم و تكنولوژي اسلامي استانبول مقايسه شده‌اند. در اين مقايسه، تصاوير منجنيق‌هاي مصور شده در نگاره‌هاي نسخۀ جامع التواريخ رشيدي بر اساس ساز و كار علمي اين ابزار جنگي واكاوي شده است و ميزان پايبندي نمونه‌هاي مصور شده به ساختار علمي ابزار سنجيده شده است. نتايج پژوهش نيز نشان مي‌دهد نگارگران بر ساز و كار علمي ابزار منجنيق اشراف كامل و دقيقي نداشته‌اند و صرفاً به تصويرپردازي ظاهري آن اقدام كرده‌اند و هم‌چنين بررسي نمونه‌ها حاكي از آن است كه همۀ نمونه‌ها براساس منجنيق نوع عربي يا فارسي و تركي تصوير شده‌اند و انواع رومي يا فرنگي و نيز سلطاني در بين نمونه‌ها ديده نمي شود
چكيده لاتين :
The catapult is a weapon of war that was widely used in the early Islamic period and before the invention of the cannon. In pictures from the manuscript of the Ilkhanid Jamiʿ al-tawārīkh, images of this weapon were illustrated in various scenes. Therefore, identifying the representation, visual quality, and image of catapult tools in the paintings of the manuscript of the Ilkhanid Jamiʿ al-tawārīkh and also recognizing the degree of adherence of the paintings of Jamiʿ al-tawārīkh manuscript to scientific principles in illustrating catapult tools and the arrangements adopted by painters has been done. In this regard, research questions are: 1- How is the image of the catapult tool represented and illustrated in the paintings of the Ilkhanid Jamiʿ al-tawārīkh manuscript? 2. What is the visual quality of the catapult in the paintings of the Jamiʿ al-tawārīkh manuscript? 3- To what extent have the paintings of Jamiʿ al-tawārīkh manuscript adhered to scientific principles? This research has been done in a descriptive-analytical method with a comparative approach and using documentary sources and libraries the Case Studies include 5 paintings of the Ilkhanid Jamiʿ al-tawārīkh manuscript, which have been selected in a non-probabilistic and purposeful manner and these cases have been compared with two examples of images from scientific sources, namely the book of weapons and killing tools by Ehsan Hindi and the book of Al-Aniq Fi Al-Manajniq by Ibn Arnbagha Al-Zardkash and the method of analyzing the images is qualitative. In this comparison, the images of catapults illustrated in the paintings of the Ilkhanid Jamiʿ al-tawārīkh manuscript are analyzed based on the scientific mechanism of this weapon and the degree of adherence of the illustrated samples to the scientific structure of the instrument has been measured. Also, the results of the research show that the painters did not have complete and accurate knowledge of the scientific mechanism of the catapult tool and have merely illustrated its appearance also, the study of the samples shows that all the samples are illustrated based on catapults of Arabic or Persian and Turkish type and Roman or Farangi and Soltani types are not seen among the samples.
