پارادايم هاي حاكم بر مفهوم حق (مطالعه رويكرد فقه و فقهاي اسلام)

حق، ادعايي معنـادار، منطقـي و موجه شدني در گستره انسان و به دست آمده در راستاي منزلت و شرافت او است. در اين ميان، حق در طيفي از نظريات مختلف، متفاوت و گاه متعارض فهم شده است. اين انديشه هاي فقهي، بسته به پارادايم هايي كه عموما از آن سخن گفته نشده، مفهوم حق را از جنس فروتر يا والاتر با حكم دانسته اند. بنابراين مساله تحقيق پيش رو، تحليل علل و عوامل تحولات عارض بر فهم فقها از حق است. در حقيقت، رويكرد فتوايي در فقه (به معناي عام)به عنوان هويتي كاملا شكل يافته و رايج كه معيار درستي را مبتني بر حجيت و پيمايش طريق سنتي و فني در اتم گزاره هاي فقهي (: موضوع و حكم) مي داند، شان فتوا را متوجه معنايي از حق مي داند كه گرچه عمدتا مفهومي ايستا است ولي متاثر از پارادايم هاي متعددي است؛ همچون: معناي انسان، پيش فهم ها به نصوص (نظير عقلانيت گزاره اي، مقاصد، گستره انتظار از دين و..)، فطرت، جعل استقلالي حق و نيز امكان خلو واقعه از حكم. اين نوشته مبتني بر مطالعات توصيفي-تحليلي و كتابخانه اي به شناسايي زمينه ها و تاثير آنها بر تفاوت فهم از حق مي پردازد.