تحليل محتواي غنايي منشآت خاقاني

منشآت خاقاني نمونه‌اي فاخر از كيفيت نثر فارسي است كه با وجود اهميت بسيار، پژوهشگران كمتر به آن توجه كرده‌اند. ازسوي ديگر، ادبيات غنايي منثور نيز در مقايسه با نوع منظوم آن، مغفول مانده است و برخي اين نوع كلام را براي ادب غنايي، كارآمد ندانسته‌اند. اين پژوهش با تكيه بر روش تحليل محتوا و با بررسي جنبه‌هاي غنايي متن منشآت، پرتوي بر شناخت ادب غنايي منثور مي‌‌افكند. با اين هدف، نخست با توجه به گونه‌هاي شناخته‌شده‌ ادب غنايي، مانند حسب‌حال، مدح، هجو، شكواييه و...، متن كتاب بادقت مطالعه و قطعات دربردارنده‌ محتواي غنايي استخراج و براساس فراواني معرفي شد. برپايه‌ نتايج، همان اندازه كه نثر به طبيعت زبان نزديك‌تر است، منشآت نيز سيماي عاطفي خاقاني را آشكارتر بازمي‌تاباند؛ حسب‌حال‌ها، مدايح، هجويه‌ها و شكواييه‌ها به‌ترتيب بيانگر تنهايي و سرگشتگي خاقاني، طبع والايش، ناسازگاري او با محيط پيرامونش و خاطر نازك و سريع‌التأثير اوست. نمونه‌هاي به‌دست‌آمده بيانگر آن است كه بر‌خلاف تصور رايج، نثر فارسي هيچ نقصاني در بيان محتواي غنايي ندارد و گاهي بنابر مقيدنبودن نويسنده به محدوديّت رعايت وزن، نثر غنايي تأثيرگذاري و برجستگي ادبي بيشتري نيز دارد.