جامعه‌شناسي تاريخي ناكارآمدي طرح‌هاي توسعه در ايران تحليل محتواي تاريخ شفاهي هاروارد در تجربۀ ‌زيستۀ كارگزاران توسعۀ ايران (1340ـ1357ش)

Historical Sociology of Bad Governance in Iran Content Analysis of the Living Experience of Iranian Economic Managers in the Second Pahlavi Period According to Harvard Oral History

مروري بر تاريخ طرح‌هاي توسعۀ ايران در دورۀ سلطنت محمدرضا پهلوي بيانگر اين نكته است كه فرايند سياستگذاري توسعه در ايران دچار آشفتگي‌هاي فراواني بوده است و حتي به‌نظر مي‌رسد كنشگران و كارگزاران توسعۀ اقتصادي ايران به استناد شواهدي كه در اين مقاله نشان داده مي‌شود، نتوانسته بودند اين معضلات را به‌درستي شناسايي كنند. اين نوشتار با روش‌شناسي مبتني‌بر جامعه‌شناسي تاريخي و در چارچوب نظري تلفيقي از آموزه‌هاي نظريۀ رانتيريسم و پاترمونياليسم كوشيده است تا نشان دهد چگونه برنامه‌هاي توسعه در ايران ناكام مي‌ماند. مقاله نشان مي‌دهد شيوۀ حكمراني متأثر از درآمدهاي نفتي در اقتصاد سياسي و مناسبات پدرسالار در فرهنگ سياسي، درمجموع موجب مي‌شد كنشگران توسعۀ ايران بدون فهم مسائل اساسي جامعه و الزام خود به پاسخ‌گويي، نتوانند از فرصت‌ها و ظرفيت‌ها براي بهبود حكمراني، در كشور استفاده كنند. مقاله در پاسخ به اين پرسش كه مهم‌ترين علت‌هاي ناكارآمدي طرح‌هاي توسعه در ايران طي دو دهۀ پاياني سلطنت محمدرضا پهلوي ناظر بر چه مشكلاتي بوده است؟ با روش تحليل محتواي تاريخ شفاهي هاروارد، برمبناي تجربۀ زيسته جمعي از كارگزاران توسعه كشور و با گزينش، كدگذاري و طبقه‌بندي گويه‌هاي انتقادي كارگزاران اقتصادي در پروژۀ تاريخ‌ شفاهي هاروارد، اين فرضيه را مورد آزمون قرار مي‌دهد كه به‌نظر مي‌رسد عدم موفقيت پيش‌برد پروژۀ توسعۀ ايران در زمان محمدرضا پهلوي، در بي‌توجهي به مبارزه با مفاسد اداري، بي‌انضباطي اداري، مداخلۀ مستمر در امور دولت، ضعف سياستگذاري و برنامه‌ريزي اقتصادي و در عين حال تضعيف مداوم نهادها، نخبگان سياسي و نيروهاي اجتماعي ريشه داشته است.

A review of the history of Iran's development in the second Pahlavi period shows that the country's economy was suffering from endless turmoil and the country's senior decision makers could not even properly identify these problems. Using the theories of Rentierism and Patrimonialism, this article has tried to show how in the process of formation of the modern state in Iran, a special way of governing based on political, economic and administrative corruption was formed. The article shows that the use of oil revenues in political economy and patriarchal relations in political culture led to bad governance in Iran. The main question of this article is about the most important causes of inefficiency of governance in the Pahlavi era? The research method in this article was to analyze the content of the lived experience of the managers of the Pahlavi period in accordance with the oral history of Harvard. The article shows that ignoring the basic requirements of modern governance and the constant weakening of institutions, political elites and social forces led to the inability and collapse of the Iranian political system.