تحليل عملكرد صادقي‌بيگ افشار در ميدان هنر صفوي براساس رابطۀ دوسويۀ منش و ميدان (نيمۀ دوم سدۀ دهم هجري)

Analysis of Sadiqi Beg Afshar’s Function in Safavid Art Field Based on the Reciprocal Relationship Between Habitus and Field

در نيمۀ دوم سدۀ دهم هجري/شانزدهم ميلادي، با رويگرداني شاه تهماسب صفوي از ميدان هنر، حمايت درباري از هنر و هنرمندان به حداقل خود رسيد و حوادث سياسيِ پس از مرگ شاه تهماسب نيز بر پيچيده گي اوضاع افزود. شرايط پيش آمده صادقي بيگ افشار، نقاش، شاعر و كتابدار كتابخانۀ سلطنتي صفويان را وادار كرد تا به فراخور روابط جديد حاكم بر ميدان فرهنگ، استراتژي مناسبي را درپيش گيرد. اين استراتژي روي آوردن به منش شخصي و اتّكا به فرديت خويش بود. پژوهش حاضر ضمن توجه به زمينۀ تاريخي و تحولات اجتماعي مؤثر در هنر صفوي نيمۀ دوم سدۀ دهم/شانزدهم، به مناسبات مابين كنشگرانِ عرصۀ فرهنگ، انگيزه هاي احتماليِ شخصيِ هنرمند، و يا تأثير روابط مذكور در عملكرد نهاييِ وي تأكيد داشته است. هدف اصلي، شناخت رابطۀ ميان عملكرد هنرمند (در اينجا صادقي بيگ) و نيروهاي مؤثر در صحنۀ هنر نيمۀ دوم سدۀ دهم/شانزدهم است. درنتيجه، عملكرد خاص هنرمند در رابطه با گفتمان حاكم بررسي و بازشناسي شده است. براي تقويت مفاهيم مذكور به عملكرد هنرمندانِ هم عصر صادقي چون آقارضا و عليرضا عباسي نيز مختصراً پرداخته شده است. براي يافتن اين رابطه و ترسيم مختصات آن، منابع و اسناد تاريخيِ درجه اول تحليل و تفسير شده اند. لذا ماهيت اين پژوهش كيفي و تاريخي است و با روش توصيفي ـ تبييني، به تحليل عملكرد ويژه و نمادين صادقي بيگ در جريان تغييرات اجتماعي و سياسي آن دوران پرداخته است. رويكرد تحليلي مورد استفاده در تفسير متن ها، گزارش ها و عملكردها در اين مقاله مبحث جامعه شناسي رابطه گرايانۀ پيير بورديو است. اين رويكرد سبب شد تا دريابيم روابط موجود در ميدان هنر و فرهنگ صفوي در نيمۀ دوم سدۀ دهم/ شانزدهم به گونه اي بود كه كنشگران حاضر در آن را وادار ميكرد تا براساس منش (عادت وارۀ) شخصيشان و ميزان سرمايۀ نماديني كه در اختيار داشتند، دست به انتخاب استراتژي مناسب با مقتضيات ميدان بزنند و در اين راستا از قوانين حاكم بر ميدان سياست و قدرت نيز تبعيت مي كردند.

In the second half of the sixteenth century, Shah Tahmasp drawn his back on the field of art, court supporting of the art and artists was minimized and the political events after the death of Shah Tahmasb added the complexity of the situation. This situation forced Sadiqi Beg to adopt the suitable strategy in accordance with the new relations governing the field of culture. This strategy was to turn to personal habitus and rely on own individuality. The present study, while paying attention on the historical relations and social developments affecting the second half of the sixteenth century’s Safavid art, has emphasized the relations between activists in the field of culture, the personal motivations of the artists, or the effect of these relations on his final function. The main target is to understand the relationship between the function of the artist (here Sadiqi Beg) and the influential forces in the art scene of sixteenth century. As a result, the artist’s specific function in relation to the dominant discourse has been examined and recognized. In order to strengthen the mentioned concepts, the performance of Sdiqii contemporary artists such as Aghareza and Alireza Abbasi has also been briefly discussed To find this relationship and draw its coordinates, primary historical sources and documents have been analyzed and interpreted. Therefore, the quiddity of this research is qualitative and historical and with the descriptive-explanatory method has been analyzed the special and symbolic function of Sadiqi Beg during the social and political changes of that time. The analytical approach used in interpreting texts, reports, and functions in this article is the issue of Pierre Bourdieu’s relational sociology. This approach led us to realize that the relations in the field of Safavid art and culture in the second half of the sixteenth century were such that it forced the activists presents in it to act according to their personal habitus and the amount of symbolic capital at their disposal. They chose the appropriate strategy with the requirement of the field, and in this regard, they followed the laws governing the field of politics and power.