تبيين روابط علّي مقولات مؤثر در نظريۀ سبك‌شناختي ملك‌الشعراي بهار

Explaining the Causal Relations of the Effective Categories In the Stylistic Theory of Malek osh-Shoʻarā Bahār

جايگاه علمي سبك‌شناسي و روش‌شناسي آن در ايران هنوز به‌درستي معلوم نشده است. غالباً روش توصيفي و قياسي روش مطروحه است. نزديك به هفتاد سال از پيدايش علم سبك‌شناسي در ايران مي‌گذرد، اما رويكرد نظري سبك‌شناختي مبدع آن، ملك‌الشعرا بهار، به‌درستي تبيين نشده است. پيشنهاد مي‌شود كه در ابتدا رويكرد نظري او با تلفيق تحليل محتواي‌ كيفي و عمليات ‌نرم مبتني بر فلسفۀ تفسيرگرايي، شناخته شود و الگويي شماتيك، قابل‌سنجش‌ و تعميم‌پذير از نظر او عرضه گردد، سپس براي تبيين روابط علّي مقولات مؤثرِ نظريۀ وي، پرسش‌نامه‌اي تهيه شود، متخصّصان آن را پاسخ دهند و با تكنيك ديمتل روابط موجود تجزيه و تحليل شود. تحليل داده‌ها نشان مي‌دهد كه نظريۀ بهار 6 مقولۀ اصلي دارد كه تأثيرگذارترين آن‌ها «علم و دانش»، «دانش و پيوستار ادبي» و «فرهنگ» هستند و تأثيرپذيرترين آن‌ها «سبك‌پژوهي»، «جريان‌شناسي سبك» و «سبك» هستند؛ اين نتيجه فرضيه‌ها و مدل پژوهش مرتبط پيشين را تقويت مي‌كند. ماتريس نهايي نشان مي‌دهد كه «علم و دانش» عامل مستقل است و «سبك‌پژوهي» عامل وابسته. اين مقاله افزون بر اينكه مقولات اصلي رويكرد سبك‌شناختي ملك‌الشعراي بهار را در ايران نشان مي‌دهد، مي‌تواند تغييري در روش‌شناسي پژوهش در زبان و ادبيات فارسي، به‌ويژه سبك‌شناسي، نيز ايجاد كند

The style, stylistics, and its methodology do not have a clear definition in Iran yet. Although nearly seventy years have passed since the emergence of stylistics in Iran, the theoretical stylistic approach of its creator, Malek osh-Shoʻarā Bahār, has not been properly explained. It is suggested that his theoretical approach be studied through qualitative content analysis and soft operational research based on interpretivism primarily, to present a schematic, measurable and generalizable model. Then, in order to explain the causal relations of the effective categories in his theory, a questionnaire should be prepared for the experts to answer and the existing relations should be analyzed by DEMETEL. Data analysis shows that Malek osh-Shoʻarā Bahār's theory has 6 main categories, the most influential of which are “science and knowledge”, “literary knowledge and continuum” and “culture”, and the most susceptible of them are “researching style”, “the study of literary currents” and “style”. The result of the study reinforces the hypotheses and models of previous related research. The final matrix shows that “science and knowledge” is the independent factor and “research style” is the dependent factor. This article, in addition to showing the main categories of Bahār’s stylistic approach, can also change the research methodology in Persian language and literature.