كليدواژه :
سعدي , گلستان , بوستان , ايران باستان , انديشۀ ايرانشهري
چكيده فارسي :
انديشۀ ايرانشهري، بخصوص وجه سياسي آن، نظام انديشگي حاكم بر تمامي تاريخ ايران باستان است كه با وجود همۀ تغييرات، در دورۀ اسلامي نيز تداوم يافته است؛ در ميان آثار بازمانده از شاعران و نويسندگان ادب پارسي، از كليله و دمنۀ نصرالله منشي كه اثري داستاني‌ست، گرفته تا مرصادالعباد نجم‌الدين رازي كه به تبيين جهان‌بيني عرفاني و تعليم آداب صوفيانه پرداخته است، مي‌توان بازتاب انديشۀ ايرانشهري را آشكارا مشاهده كرد. سعدي نيز مردي از ايرانشهر است كه با وجود تحصيل علوم اسلامي در نظاميه و تأثير از وجه صوفيانۀ تفكر اسلامي، آثار او، گلستان و بوستان، را مي‌توان جلوه‌گاه روشني از انديشۀ ايرانشهري نيز به شمار آورد. آنچه از بررسي آثار سعدي به دست آمده است، نشان مي‌دهد كه تمامي مؤلفه‌هاي اين انديشه، شامل داشتن نگاه طبقاتي به هستي (بخصوص اجتماع انسان‌ها)، صدرنشين بودن پادشاه در هرم طبقاتي جامعه، الهي دانستن پادشاهي و قائل شدن فرّ ايزدي براي پادشاه، عين قانون دانستن راي و سخن او، لزوم عمل به خويش كاري، مفهوم خاص دادگري، توجه ويژه به فضيلت اعتدال و توصيۀ مكرر به ميانه‌روي، خرسندي و قناعت به آنچه نظم كيهاني در اختيار آدمي قرار داده و در نهايت يكي دانستن دين و پادشاهي در آثار سعدي نمودي آشكار دارند.
چكيده لاتين :
Iranshahri Thought, particularly its political aspect, represents the system of thought that dominates the history of ancient Iran, which, despite all the changes, has continued in the Islamic period. In the surviving works of Persian literature, such as Kelileh va Demneh of Nasrollah Monshi, which is a fictional work, and Mersād al-ʻEbād of Najmoddin Rāzi, which has explained mystical views and Sufi etiquette, the reflections of the Iranshahri Thought can be clearly observed. Saadi is also a man from Iranshahr who, despite studying Islamic sciences in the Nezamiyye and being influenced by the Sufi thoughts, in his works, Golestan and Bustan, he manifested the ideas of Iranshahri Thought. The present study shows that all the components of Iranshahri Thought, including having a hierarchal view of the universe (especially of the human community), considering the king as the leader in the hierarchy of society, knowing the kingdom as divine and believing in Farr-e Izadi (divine royal glory) of the king, considering his opinion and speech as the law, the need to fulfill the duties (khishkāri), the distinct concept of justice, repeated advice to adhere the virtue of moderation, satisfaction and contentment with what the cosmic order has given man, and finally, considering religion and kingdom as a united concept are evident in Saadi’s works.
